"फाशीच्या शिक्षेविरुद्ध जागतिक दिवस"- लेख क्रमांक-3

[Atul Kaviraje]

                              "फाशीच्या शिक्षेविरुद्ध जागतिक दिवस"
                                           लेख क्रमांक-3
                             ------------------------------------

मित्र/मैत्रिणींनो,

      आज दिनांक-१०.१०.२०२१-रविवार आहे. आजचा दिवस "फाशीच्या शिक्षेविरुद्ध जागतिक दिवस" या नावानेही ओळखला जातो. जाणून घेऊया, या दिवसाची संकल्पना, महत्त्व  व इतर माहिती.

                          फाशीची शिक्षा---
       "21 व्या शतकात फाशीच्या शिक्षेला स्थान नाही."

    संयुक्त राष्ट्रांचे सरचिटणीस अँटनिओगुटेरेस यांची टिप्पणी फाशीच्या शिक्षेपासून दूर असलेला जागतिक कल दर्शवते. सर्व क्षेत्रांतील अधिकाधिक सदस्य देश हे मान्य करतात की फाशीची शिक्षा मानवी प्रतिष्ठेला हानी पोहचवते आणि त्याचे उच्चाटन, किंवा कमीत कमी त्याच्या वापरावर स्थगिती, मानवी हक्कांच्या वृद्धी आणि प्रगतीशील विकासास हातभार लावते.

     विविध कायदेशीर प्रणाली, परंपरा, संस्कृती आणि धार्मिक पार्श्वभूमी असलेल्या संयुक्त राष्ट्रांच्या सुमारे 170 सदस्य देशांनी एकतर फाशीची शिक्षा रद्द केली आहे किंवा ती पाळत नाही. तरीही, अनेक देशांतील कैद्यांना फाशीची शिक्षा भोगावी लागत आहे.

     मानवी हक्कांसाठी उच्चायुक्त कार्यालय, सर्व मानवी हक्कांना प्रोत्साहन आणि संरक्षण देण्याच्या त्याच्या आदेशासह, फाशीच्या शिक्षेचे सार्वत्रिक उच्चाटन करण्याचे समर्थन करते. संयुक्त राष्ट्र मानवाधिकार कार्यालयाचा असा दावा आहे की विशेषत: जगण्याच्या अधिकाराच्या मूलभूत स्वरूपाच्या प्रकाशात; निष्पाप लोकांना फाशी देण्याचा अस्वीकार्य धोका; आणि फाशीची शिक्षा गुन्हेगारीला प्रतिबंधक म्हणून काम करते याचा पुरावा नसणे.

    महासभेच्या ठरावांच्या अनुषंगाने, संयुक्त राष्ट्र मानवाधिकार कार्यालय सदस्य राज्ये, नागरी समाज आणि इतर भागधारकांना फाशीच्या शिक्षेवर स्थगितीसाठी मोहिम राबवणारे आणि शेवटी जगभरात त्याचे उच्चाटन करण्यास समर्थन देते.

                     आंतरराष्ट्रीय चौकट---

     1960  च्या दशकाच्या सुरुवातीपासून, जरी बहुतांश देशांनी अजूनही फाशीची शिक्षा वापरली असली तरी आंतरराष्ट्रीय कायद्यातील नागरी आणि राजकीय हक्कांवरील आंतरराष्ट्रीय कराराच्या (आयसीसीपीआर) मसुद्यांनी आधीच आंतरराष्ट्रीय कायद्यातील त्याच्या उच्चाटनासाठी हालचाली सुरू केल्या होत्या.

     जरी आयसीसीपीआरचे कलम 6 मर्यादित परिस्थितीत फाशीच्या शिक्षेचा वापर करण्यास परवानगी देते, परंतु हे देखील प्रदान करते की "या लेखातील कोणत्याही गोष्टीला कोणत्याही राज्य पक्षाकडून सध्याच्या करारामध्ये विलंब किंवा फाशीच्या शिक्षेचे उच्चाटन टाळण्यासाठी लागू केले जाणार नाही."

     फाशीच्या शिक्षेला सामोरे जाणाऱ्यांच्या हक्कांच्या संरक्षणाची हमी देणारे सुरक्षारक्षक 1984 मध्ये, संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या आर्थिक आणि सामाजिक परिषदेने फाशीच्या शिक्षेला सामोरे जाणाऱ्यांच्या हक्कांच्या संरक्षणाची हमी देणारे संरक्षक दत्तक घेतले .

     फाशीची शिक्षा रद्द करण्याच्या उद्देशाने आयसीसीपीआरला दुसरा पर्यायी प्रोटोकॉल,
1989 मध्ये, करार स्वतः स्वीकारल्यानंतर 33 वर्षांनी, संयुक्त राष्ट्र महासभेने आयसीसीपीआरला दुसरा पर्यायी प्रोटोकॉल स्वीकारला ज्याने रद्दबातलला निर्णायक नवीन गती दिली. सदस्य देश जे प्रोटोकॉलचे पक्ष बनले त्यांनी त्यांच्या अधिकारक्षेत्रात कोणालाही फाशी न देण्याचे मान्य केले.

     संयुक्त राष्ट्र महासभेचे ठराव 2007 , 2008 , 2010 , 2012 , 2014 , 2016 आणि 2018 मध्ये स्वीकारल्या गेलेल्या ठरावांच्या मालिकेत, महासभेने राज्यांना आवाहन केले की, फाशीच्या शिक्षेला सामोरे जाणाऱ्यांच्या हक्कांचे संरक्षण करणाऱ्या आंतरराष्ट्रीय मानकांचा आदर करावा, त्याचा वापर उत्तरोत्तर प्रतिबंधित करावा आणि मृत्यूची शिक्षा असलेल्या गुन्ह्यांची संख्या कमी करा.


               (साभार आणि सौजन्य-संदर्भ -ohchr-ऑर्ग.ट्रान्सलेट.गूग)
             ----------------------------------------------------


-----संकलन
-----श्री.अतुल एस.परब(अतुल कवीराजे)
-----दिनांक-10.10.2021-रविवार.