II मकर संक्रांति II-लेख क्रमांक-4

[Atul Kaviraje]

                                        II मकर संक्रांति II
                                           लेख क्रमांक-4
                                      --------------------

मित्र/मैत्रिणींनो,

     आज दिनांक-१४.०१.२०२२-शुक्रवार आहे. मकर संक्रांतीचा खास पर्व-सण घेऊन हा शुक्रवार आला आहे. बाहेर थंडी आहे. तीळ-गुळाचे लाडू खाऊन शरीरात उब-स्नेह येत आहे. मराठी कवितेच्या माझ्या सर्व बंधू-भगिनी, कवी-कवयित्रींना मकर संक्रांतीच्या हार्दीक शुभेच्छा. " तीळ-गूळ घ्या, गोड-गोड बोला". या सणI-निमित्त वाचूया मकर संक्रांतीवर  विशेष लेख, इतिहास, महत्त्व, माहिती,पूजा, कथा, निबंध, सदिच्छा, शुभेच्छा आणि बरंच काही.

     पुराणात मकरसंक्रांतीची अशी कथा सांगतात की, संकरासूर नावाच्या राक्षसाला जगदंबेने या दिवशी मारले म्हणून तिला संक्रांतिदेवी असे म्हटले जाऊ लागले. ही देवी दरवर्षी वेगवेगळ्या वाहनांवर बसून एका दिशेकडून दुसर्‍या दिशेकडे जाते असे मानतात. ही माहिती पंचांगात दिलेली असते. या संक्रांतिदेवीचे वर्णन असे करतात की, ती साठ योजने पसरली आहे. तिचे ओठ आणि नाक लांबलचक असतात. तिला नऊ हात असतात. प्रत्येक वर्षी तिचे वाहन, शस्त्र, वय, नाव वगैरे वेगवेगळे असते.

     उदाहरणार्थ – एका वर्षी संक्रांतीचे वाहन हत्ती, उपवाहन गाढव आहे. तिने पांढरे वस्त्र नेसले आहे. हातात धनुष्य आहे. वयाने प्रौढ असून बसलेली आहे. हातात वासासाठी बेलाचे फूल आहे. दूध पिते आहे. गोमेद रत्न घातले आहे. वार नाव नंदा आणि नक्षत्र नाव महोदरी आहे. उत्तरेकडून येऊन दक्षिणेकडे जात आहे आणि नैऋत्येकडे पाहते आहे असे वर्णन असते. असे मानतात की, संक्रांत ज्या वस्तूंचा वापर करते त्यांचा नाश होतो किंवा त्या महाग होतात. संक्रांत ज्या दिशेकडून येते तिथे सुख, समृद्धी असते. जिकडे जाते आणि जिकडे पाहते तिकडे उत्पात, नाश होतो.

                         स्नान आणि दानाचे महत्त्व---

     मकर संक्रांतीच्या दिवशी स्नान आणि दानाचे विशेष महत्त्व सांगण्यात आले आहे. मकर संक्रांतीच्या दिवशी पवित्र नदीत स्नान करणे खूप शुभ मानले जाते. यासोबतच त्या दिवशी दान केल्याने सर्व प्रकारच्या मनोकामना पूर्ण होतात. या दिवशी खिचडी दान करणे पुण्यकारक मानले जाते.

                         मकर संक्रांतीचे महत्त्व---

     मकर संक्रांतीचा सणही देशभरात वेगवेगळ्या नावांनी साजरा केला जातो. मकर संक्रांतीला सूर्यदेव उत्तरायण करतात. मान्यतेनुसार ऋतूतील बदल या दिवसापासून सुरू होतो. मकर संक्रांतीपासून हिवाळा कमी होऊ लागतो, म्हणजे शरद ऋतूच्या प्रस्थानाची वेळ सुरू होते आणि वसंत ऋतुचे आगमन सुरू होते. मकर संक्रांतीनंतरच दिवस लांब रात्र लहान होऊ लागतात.

मकरसंक्रांतीचा शुभ मुहूर्त
मकर संक्रांती पुण्यकाळ – 02:43 PM ते 05:45 PM
कालावधी – 03 तास 02 मिनिटे
मकर संक्रांती महा पुण्य काळ – 02:43 PM ते 04:28 PM
कालावधी – 01 तास 45 मिनिटे

                       मकर संक्रांतीची पूजा कशी करावी?---

--जे लोक हा खास दिवस पाळतात ते आपल्या घरी मकर संक्रांतीचे पूजन करतात. या दिवसाची उपासना पद्धत खाली दर्शविली आहे-
--सर्वप्रथम, पूजा सुरू करण्यापूर्वी, पुण्य काल मुहूर्ता आणि महा पुण्य काल मुहूर्ता घ्या आणि आपल्या पूजेचे स्थान स्वच्छ व शुद्ध करा. तसे, ही पूजा भगवान सूर्यासाठी केली जाते, म्हणून ही पूजा त्याला समर्पित आहे.
--यानंतर, 4 काळ्या आणि 4 पांढऱ्या मॅचस्टिकच्या लाडू एका प्लेटमध्ये ठेवल्या जातात. याबरोबर प्लेटमध्ये काही पैसेही ठेवले आहेत.
--यानंतर प्लेटमध्ये पुढील घटक म्हणजे तांदळाचे पीठ आणि हळद यांचे मिश्रण, सुपारी, सुपारी, जाळी, फुले व धूप.
--यानंतर, काळ्या आणि पांढर्‍या रंगाचे मॅचस्टिकची एक प्लेट, काही पैसे आणि मिठाई परमेश्वराला अर्पण केल्या जातात.
--भगवान सूर्याला हा प्रसाद अर्पण केल्यानंतर त्याची आरती केली जाते.
--पूजेच्या वेळी महिला आपले डोके झाकून ठेवतात.
--यानंतर सूर्य मंत्र 'ओम हरम ह्रीं ह्रम सहं सूर्य सूर्य नमः' किमान 21 वा 108 वेळा पठण केला जातो.
--या दिवशी पूजेच्या वेळी काही भाविक 12 मुखी रुद्राक्ष धारण करतात किंवा परिधान करतात. या दिवशी रुबी रत्न देखील साजरा केला जातो.


                       (साभार आणि सौजन्य-संदर्भ-मराठी मी.कॉम)
                     ------------------------------------------


-----संकलन
-----श्री.अतुल एस.परब(अतुल कवीराजे)
-----दिनांक-14.01.2022-शुक्रवार.