II होळी II-लेख क्रमांक-3

[Atul Kaviraje]

                                             II होळी II
                                           लेख क्रमांक-3
                                          ---------------

मित्र/मैत्रिणींनो,

      आज दिनांक-१७.०३.२०२२, गुरुवार आहे. "फाल्गुन पौर्णिमेला होलिका दहन होते. अशा परिस्थितीत होलिका दहन फाल्गुन पौर्णिमेच्या दिवशी १७ मार्च रोजी होणार असल्याने या दिवसाला छोटी होळी असेही म्हणतात." मराठी कवितेच्या माझ्या सर्व बंधू-भगिनी, कवी-कवयित्रींनी होलिकोत्सवाच्या अनेक हार्दिक शुभेच्छा . चला तर वाचूया, या होळीच्या पर्वावर, लेख, माहिती, होळीचे महत्त्व, कथा, शायरी, निबंध, शुभेच्छा, संदेश आणि बरंच काही.

     चला जाणून घेऊया 2022 मध्ये धूलिवंदन केव्हा आहे व धूलिवंदन 2022 चे दिनांक व मुहूर्त.

     हिंदू पंचांगाच्या अनुसार होळीचे पर्व चैत्र महिन्याच्या कृष्ण पक्षाच्या प्रतिपदेला साजरे केले जाते. जर प्रतिपदा दोन दिवस असली तर पहिल्या दिवशी धूलिवंदन साजरे केले जाते. ह्या सणाला वसंत ऋतूचे आगमन करण्यासाठी साजरे केले जाते. वसंत ऋतुमध्ये प्रकृतीत पसरलेल्या रंगांच्या छटेने रंगांना खेळून वसंत ऋतू होळीच्या रूपात दर्शवले जाते. विशेषतः उत्तर भारतात होळीच्या दिवशी रंग खेळाला जातो.

                         होळीचा इतिहास---

     होळीचे वर्णन खूप आधीपासून आपल्याला पाहायला मिळते. प्राचीन विजयनगर साम्राज्याची राजधानी हम्पी मध्ये सोळाव्या शतकाचे चित्र मिळाले आहे. ज्यामध्ये होळीच्या सणाला उकेरा केले आहे. असे ही विंध्य पर्वताच्या जवळ रामगढ मध्ये भेटलेल्या इसा कडून ३०० वर्ष जुने अभिलेखात ही याचा उल्लेख मिळतो.

                       होळीने जोडलेली पौराणिक कथा---

     होळीने जोडलेली अनेक कथा इतिहास-पुराण मध्ये मिळवली जाते. जसे हिरण्यकश्यपू - प्रल्हादची जनश्रुती, राधा-कृष्णाची लीला आणि राक्षसी धुण्डीची कथा इत्यादी.

     होळीच्या दिवशी होलिका दहन करण्याची परंपरा आहे. फाल्गुन महिन्यात पौर्णिमेला वाईट गोष्टीवर मात करून यश मिळाल्याच्या आठवणीत हे दहन केले जाते. कथेच्या अनुसार असुर हिरण्यकश्यप राजाच्या पुत्र प्रल्हाद भगवान विष्णूचा परम भक्त होता परंतु, ही गोष्ट हिरण्यकश्यपला अजिबात आवडत नसे. आपल्या मुलगा प्रल्हाद याला भगवान विष्णूच्या भक्तीपासून विमुख करण्याचे काम त्यांने आपल्या बहीण होलिका ला दिले. तिच्याकडे वरदान होते की, अग्नी तिच्या शरीराला जाळू शकत नाही. भक्तराज प्रल्हाद याला मारण्याच्या उद्देश्याने होलिका आपल्या कडेवर घेऊन अग्नी मध्ये प्रविष्ट झाली परंतु प्रल्हादाची भक्ती आणि देवाची कृपा असल्याने त्याच्या फळ स्वरूप स्वतः होलिका आगीत जळाली. अग्निमध्ये प्रल्हादाच्या शरीराला काही नुकसान झाले नाही.

     होळीच्या दिवशी घरोघरी पुरण-पोळी बनवली जाते आणि होलिकेला पुरणाचा नेवैद्य दाखवला जातो. सर्व स्त्रिया व पुरुष लहान मुले होलिकेची पूजा करून प्रसाद वाटतात. दुसऱ्या दिवशी सर्वत्र धूलिवंदन साजरे केले जाते म्हणजेच होलिकेची राख एकमेकांना लावून महाराष्ट्रात धूलिवंदन उत्साहात साजरे केले जाते आणि असे मानतात कि, होळीच्या राखीने त्वचा रोग होत नाही. काही लोक होळीच्या दहनच्या दुसऱ्या दिवशी म्हणजेच धूलिवंदनला होलिका दहनावर पाणी तापवून अंघोळ करतात असे करणे शुभ मानले जाते.

                        वेगवेगळ्या ठिकाणचे होळी सण---

     काही क्षेत्र जसे की, मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र व काही भागा मध्ये होळीच्या पाचव्या दिवशी रंगपंचमी साजरी केली जाते. जे मुख्य होळीपेक्षा अधिक उत्साहात साजरी केली जाते. हे पर्व सर्वात जास्त धूम धमात ब्रज क्षेत्रात साजरे केले जातात. मथुरा वृंदावन मध्ये १५ दिवसांपर्यंत होळीची धूम धाम असते. हरियाणा मध्ये भाभी द्वारे आपल्या देवरला त्रास द्यायची परंपरा आहे. दक्षिण गुजरातच्या आदिवासींसाठी होळी सर्वात मोठा सण आहे. छत्तीसगढ मध्ये गाण्यांचे खूप प्रचालन आहे आणि मालवांचल मध्ये भगोरिया साजरी केली जाते.

     होळीचा सण आपल्याला जात, वर्ग आणि लिंग इत्यादी विभेदांच्या वर जाऊन प्रेम शांतीच्या रंगाला पसरवण्याचा संदेश देतो.

आपणा सर्वांना होळीच्या हार्दिक शुभेच्छा.

--AUTHOR UNKNOWN
--------------------------

                   (साभार आणि सौजन्य-संदर्भ-पंचांग.ऍस्ट्रॉस एज.कॉम)
                  ------------------------------------------------


-----संकलन
-----श्री.अतुल एस.परब(अतुल कवीराजे)
-----दिनांक-17.03.2022-गुरुवार.