सिनेमास्कोप-सेन्सॉर बोर्डाचा स्वैराचार--लेख क्रमांक-१

[Atul Kaviraje]

                                     "सिनेमास्कोप"
                                    --------------

मित्र/मैत्रिणींनो,

     आज वाचूया, "सिनेमास्कोप" या ब्लॉग मधील एक लेख. या लेखाचे शीर्षक आहे- "सेन्सॉर बोर्डाचा स्वैराचार"

                        सेन्सॉर बोर्डाचा स्वैराचार--लेख क्रमांक-१--
                       -----------------------------------

     मध्यंतरी वृत्तपत्रातील एक बातमी वाचून आश्‍चर्य वाटलं. बातमीचा गोषवारा साधारण असा होता, की माईक निकोल्सच्या "क्‍लोजर' या चित्रपटाच्या प्रदर्शनावर आपल्या सेन्सॉर बोर्डाने बंदी आणली आहे. केवळ काही कट्‌स सुचवून सेन्सॉरचं भागलेलं नाही, तर कोलंबिया ट्रायस्टारच्या मार्केटिंग हेडच्या म्हणण्यानुसार या चित्रपटाच्या विषयापासून संकल्पनेपर्यंत प्रत्येक गोष्टीवर सेन्सॉरचा आक्षेप आहे. त्यांच्या म्हणण्याप्रमाणे चित्रपटात दाखवलेला स्वैराचार आपल्या प्रेक्षकांना पटणार नाही. त्यामुळे बोर्ड पुनर्विचार करेपर्यंत क्‍लोजर प्रदर्शित होण्याची शक्‍यता नाही.

     आश्‍चर्य वाटलं, ते सेन्सॉर बोर्ड स्वतःला अजून नको इतकं गंभीरपणे घेतं, याचं नाही. ते मला आधीपासूनच माहिती होतं. तुम्हीच पाहा, सेन्सॉरच्या अशा बंदीला काय अर्थ आहे? ज्यांना बंदी आलेले चित्रपट पाहायचे आहेत, त्यांना ते डीव्हीडी, व्हीसीडीच्या माध्यमातून पाहाणं सहज शक्‍य आहे. अशा प्रिंट्‌स मिळण्याच्या अनेक जागा आज खुलेआम उपलब्ध आहेत. आज या प्रिंट्‌स पायरेटेड असल्या, तरी उद्या ओरिजिनल असतील, मग सेन्सॉर बोर्ड काय करेल? त्याशिवाय इंटरनेटसारख्या माध्यमावर त्यांची काय हुकमत आहे? थोडक्‍यात, या प्रकारच्या बंदीला फारसा अर्थ उरलेला नाही.

     असं असूनही आज बोर्डाकडे अधिकार आहेत, आणि निदान चित्रपटगृहांमध्ये होणाऱ्या प्रदर्शनासंदर्भात ते वापरणं त्यांना शक्‍य आहे. ते कुठे वापरावेत याची मात्र त्यांना काही निश्‍चित जाण असण्याची गरज आहे, आणि कशा प्रकारे वापरावेत याचीही. सेक्‍स आणि हिंसाचाराचं भडक, चाळवणारं चित्रण त्यांनी जर कापलं, तर निदान ते आपल्या अधिकारात आहे, असं म्हणता येईल. पण एखादा प्रौढांचा विषय, प्रौढांना कळेलशा भाषेत, कुठेही गल्लाभरू दृश्‍यांचा वापर न करता मांडता येत असेल, तर त्याला अडकवण्याचं काय कारण असू शकतं? त्यातून विषयाच्या गांभीर्यामुळे त्याला प्रौढांसाठीचं प्रमाणपत्र मिळायला कोणाचीच हरकत नसावी. मग तरी बंदी घालण्याइतकं टोकाचं पाऊल उचलावसं सेन्सॉरला का वाटावं? त्यातून चित्रपट "क्‍लोजर'सारखा, समीक्षकांनी गौरवलेला, ज्यात स्त्री-पुरुष संबंध आणि प्रेमाचं काळाबरोबर बदलणारं रूप, याचा खोलात जाऊन विचार करण्यात आलाय, ज्यात जुलिआ रॉबर्टस, जूड लॉसारख्या मान्यवर "ए'लिस्ट स्टार्सनी काम केलंय, ज्यातल्या क्‍लाईव्ह ओवेन आणि नॅटली पोर्टमनला सहाय्यक भूमिकेतल्या सर्वोत्कृष्ट अभिनयासाठी गोल्डन ग्लोब पारितोषिक मिळून गेलंय अन्‌ त्याच विभागासाठी ऑस्करलाही त्यांचा विचार झालाय. थोडक्‍यात चित्रपट थिल्लर नाही. त्याला जे म्हणायचंय ते तो गंभीरपणे मांडतो, आणि तेही पडद्यावरल्या प्रेमाच्या कन्वेन्शन्समागे न लपता. आश्‍चर्य आहे ते या प्रकारचा गंभीर, विचारप्रवर्तक चित्रपट प्रेक्षकांपर्यंत पोचण्यात सेन्सॉरने आडकाठी घालावी याचं.

     रोमॅंटिक कॉमेडीसारख्या चित्रप्रकारांमधून हॉलिवूडमध्येही प्रेमकथा लोकप्रिय झाल्या. मात्र त्या होत्या एक प्रकारच्या भाबड्या, निरागस प्रेमाविषयीच्या. त्यातलं प्रेम हे प्रत्यक्षाहून अधिक कल्पनेतलं होतं, सुंदर स्वप्नासारखं. क्‍लोजर ही रोमॅंटिक कॉमेडी नाही, आणि प्रेमकथा तर नाहीच नाही. प्रेम हा त्याच्या विषयाचा भाग आहे. खरे तर प्रेमाचा ऱ्हास हा आजच्या काळात स्त्री-पुरुष संबंध कसा सडून गेलाय, आणि प्रेमाच्या कल्पनेलाच कसं विकृत रूप आलंय हा क्‍लोजरचा विषय. दिग्दर्शक निकोल्स त्यासाठी निमित्त म्हणून दोन जोड्या निवडतो. त्यांच्या भेटीगाठीपासून सुरवात करतो, आणि पुढे पुढे झेपावत ही नाती बिघडताना, नवी नाती तयार होताना, तीही तुटताना दाखवतो. यातली पात्रं प्रेमाचं राजकारण खेळतात. एखाद्‌दुसऱ्याचा पराभव करणं, समोरच्याच्या अगतिकतेचा गैरफायदा घेणं, माफ करणं वा तोडून टाकणं, खोटं बोलणं, ब्लॅकमेल करणं हा सगळा त्यांच्या आयुष्याचाच एक भाग आहे. मात्र हे केवळ त्यांचंच आयुष्य नाही. आजच्या आधुनिक पिढीची, त्यातल्या नकोइतक्‍या हुशार माणसांची, सोयीसाठी संबंध बनवणाऱ्या- तोडणाऱ्यांची ही शोकांतिका आहे.

--गणेश मतकरी
---------------

--Posted by-सिनेमा पॅरेडेसो
(SUNDAY, DECEMBER 28, 2008)
------------------------------------

               (साभार आणि सौजन्य-आपला सिनेमास्कोप.ब्लॉगस्पॉट.कॉम)
                                  (संदर्भ-मराठी ब्लॉगर्स.नेट)
              -----------------------------------------------------
                       
-----संकलन
-----श्री.अतुल एस.परब(अतुल कवीराजे)
-----दिनांक-03.09.2022-शनिवार.