मला आवडलेला लेख-लेख क्रमांक-90-ट्रोजन युद्ध भाग २.१- इलियड: बहिरंगपरीक्षण

[Atul Kaviraje]

                                "मला आवडलेला लेख"
                                   लेख क्रमांक-90
                               ---------------------

मित्र/मैत्रिणींनो,

     आज वाचूया, "मला आवडलेला लेख" या शीर्षकI-अंतर्गत, एक महत्त्वाचा, अभ्यासपूर्ण आणि ज्ञानवर्धक लेख. या लेखाचे शीर्षक आहे- "ट्रोजन युद्ध भाग २.१- इलियड: बहिरंगपरीक्षण आणि संक्षिप्त कथा"

            ट्रोजन युद्ध भाग २.१- इलियड: बहिरंगपरीक्षण आणि संक्षिप्त कथा--
           ---------------------------------------------------------

     हाताच्या बोटांत एक मोठे पेर आणि दोन लहान पेरे जशी असतात, तद्वतच या डॅक्टिल गणात सुरुवातीला एक गुरु अक्षर आणि नंतर दोन लघु अक्षरे येतात. म्हणजे हा तर झाला आपला भ गण!! -UU अशी त्याची रचना आहे. होमरच्या काव्याची साधारण रचना इलियडच्या पहिल्या ओळीचा वापर करून अशी दाखवता येईलः

μῆνιν ἄειδε, θεά, Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος

या ओळीचे वृत्ताच्या सोयीसाठी भाग केले.

μῆνιν ἄ | ειδε, θε | ά, Πη | ληϊά | δεω Ἀχι | λῆος
मेऽनिन् आ | इऽदे थे | आ,ऽ पे | लेइआ | दे आखि | लीऽऑस्.
| -UU | -UU | -U | -UU | -UU | -U |
| भ | भ | लग | भ | भ | ल ग |

     इथे लघुगुरू म्हंजे र्‍हस्वदीर्घाच्या आधारे नसून बोलताना कसे आघात होतात त्यावर आहे. पहिला, दुसरा, चौथा, अन पाचवा हेच गण डॅक्टिल ऊर्फ भगण आहेत. पण डॅक्टिलिक हेक्सामीटरची रचना ही साधारण अशीच असते खरी. प्रत्येक गण हाही ३ अक्षरांचाच असतो असे नाही. पण त्याबद्दल नंतर कधीतरी. हे वृत्त पाश्चिमात्य कवितेत लैच प्रतिष्ठेचे वगैरे मानले जाते. या वृत्ताला एक छान लय आहे, त्यामुळे मोठमोठी काव्ये, वर्णने वगैरे या वृत्तात झोकात करायला अन वाचायला मजा येते.

     इलियडच्या बहिरंगपरीक्षणानंतर आता त्याच्या कथाभागाकडे वळू. मगाशी सांगितल्याप्रमाणे त्याचे २४ भाग आहेत. त्याच्या सुरुवातीच्या काही ओळी खूप बोलक्या आहेत.

μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος, मेऽनिन् आइदे थेआ पेलेइआदेऑ आखिलीऑस,
οὐλομένην, ἣ μυρί᾽ Ἀχαιοῖς ἄλγε᾽ ἔθηκε, ऊलॉमेनिन, ई मिरिऽ आखेईस आल्गे एऽथिके,
πολλὰς δ᾽ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν, पॉल्लास द इफ्थिमूस प्सिखास आइदि प्रिआफेन,
ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν, ईरॉऑन, आव्तूस दे एलेऑरिआ तेव्खे कीनेस्सिन,
οἰωνοῖσί τε πᾶσι, Διὸς δ᾽ ἐτελείετο βουλή, ईऑनीसी ते पाऽसि, दिऑस द एऽतेलिएतॉ वुली.

ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε, एक्स ऊ दी ता प्रॉऽता दिआस्तीतिन एऽरिसान्दे,
Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς. आत्रिदीस ते आनास आन्द्रॉन के दिऽऑस आखिलेउस,
τίς τ᾽ ἄρ σφωε θεῶν ἔριδι ξυνέηκε μάχεσθαι; तिस त आऽर स्फॉए थेऑन एऽरिदि क्सिनेऽइके माहेस्थे,
Λητοῦς καὶ Διὸς υἱός: ὃ γὰρ βασιλῆϊ χολωθεὶς लितूस के दिऑस निऑस, ऑ गार वासिऽलि हॉलॉथीस,
νοῦσον ἀνὰ στρατὸν ὄρσε κακήν, ὀλέκοντο δὲ λαοί, नूसॉन आना स्त्रातॉन ऑर्से काकीन, ऑलेकॉन्दॉ दे लाइ,

काही ओळखीचे वाटणारे शब्द खालीलप्रमाणे:

थेआ: देवी.
पेलेइअदेऑ आखिलीऑसः पेलिअसचा मुलगा अकिलीस.
आखेईसः ग्रीक लोकांना एखिअन्स, आर्गाईव्ह्ज, दनान्स, इ. संबोधने होमर वापरतो तसे.
आत्रिदीस= आत्रेव्स चा मुलगा, म्हणजेच अ‍ॅगॅमेम्नॉन.
मेऽनिन्=राग.
वासिऽलि= वासिलेउस म्हंजे राजा, इथे कुठलातरी विभक्तिप्रत्यय जोडला त्याला.
थेऑन्=देव.
दिऑस्=स्वर्गीय. द्यु=आकाश/स्वर्ग हा संस्कृतात अर्थ आहे त्याचप्रमाणे.

बास इतकेच, द रेस्ट इज ग्रीक टु मी =))

याचे साधारण इंग्लिश ट्रान्स्लेशन खालीलप्रमाणे

"Sing, O goddess, the anger of Achilles son of Peleus, that brought countless ills upon the Achaeans. Many a brave soul did it send hurrying down to Hades, and many a hero did it yield a prey to dogs and vultures, for so were the counsels of Jove fulfilled from the day on which the son of Atreus, king of men, and great Achilles, first fell out with one another."

--बॅटमॅन
(February 19, 2013)
-----------------------

                    (साभार आणि सौजन्य-संदर्भ-mr.उपक्रम.ऑर्ग)
                   ------------------------------------------

-----संकलन
-----श्री.अतुल एस.परब(अतुल कवीराजे)
-----दिनांक-05.02.2023-रविवार.
=========================================