मला आवडलेला लेख-लेख क्रमांक-114-'डार्विन' ची वंशावळ-अ

[Atul Kaviraje]

                                "मला आवडलेला लेख"
                                   लेख क्रमांक-114
                               ---------------------

मित्र/मैत्रिणींनो,

     आज वाचूया, "मला आवडलेला लेख" या शीर्षकI-अंतर्गत, एक महत्त्वाचा, अभ्यासपूर्ण आणि ज्ञानवर्धक लेख. या लेखाचे शीर्षक आहे- "'डार्विन' ची वंशावळ"

                            'डार्विन' ची वंशावळ--अ--
                           ----------------------

     मानवाच्या उत्क्रांतीविषयी अनेक तर्क-वितर्कांचे फवारे गेली कित्येक वर्ष ' बुद्धीजीवी ' लोक उडवत आहेत. त्यातील सर्वात लोकप्रिय झालेले आणि बहुतांशी सर्वांनी मान्य केलेले तर्क म्हणजे "डार्विन चे सिद्धांत" !!! डार्विनच्या या नैसर्गिक निवडीच्या सिद्धांतानुसार, " या पृथ्वीवरील जीवजंतू हे नैसगिक बदला नुसार आपापल्या शरीर रचनेत बदल घडवून आणत असतात आणि या पृथ्वीतलावर जिवंत राहण्यासाठी प्रयत्न करत असतात". या नियमाला इंग्रजीमध्ये "Natural Selection" असे संबोधण्यात येते. यानुसार, नैसर्गिक बदलांना स्वीकारून या पृथ्वीवरील अस्तित्व टिकविण्यासाठी अनेक प्राण्याच्या शरीररचनेत घडलेल्या बदलाचे सबळ पुरावेही शास्त्राकडे आहेत.

     एकोणिसाव्या शतकात याच सिद्धांताचा आधार घेवून एका नव्या विचारसरणीने डोके वर काढले आणि ती म्हणजेच "सोशल डार्विनीझम ". हर्बर्ट स्पेन्सर या एका ब्रिटीश तत्वावेत्याने डार्विनच्या नैसर्गिक निवडीच्या जीवशास्त्रिय सिद्धांतांना सामाजिक, राजकीय आणि आर्थिक क्षेत्रात चुकीच्या पद्धतीने मांडले. या सिद्धांतानुसार "जो मनुष्य शक्तिशाली असेल तो नेहमीच कमजोर माणसांवर कुरघोडी करणार" असा अन्वयार्थ काढला गेला. याच तत्वाला त्याने " Survival of the fittest" असे नाव दिले. डार्विनच्या नियमाची अश्या चुकीच्या पद्धतीने केली गेलेली अर्थउकल म्हणजे जागतिक पातळीवर मानवी नैतिक मूल्यांना दिले गेलेले एक आवाहनच होते. ही व्याख्या पहिली तर आपल्या असेल लक्षात येईल की येथे मानवी नितीमुल्यांना काडीचेही महत्व नाही. ज्याच्याकडे आर्थिक आणि राजकीय बळ असेल तोच "शक्तिशाली" आणि इतर सगळे "कमजोर". सर्वात वाईट गोष्ट म्हणजे, नाझी लोकांनी हिटलरच्या नेतृत्वाखाली केलेला अमानवीय नरसंहार म्हणजे "सोशल डार्विनीझम " चा एक भाग होता असे शास्त्रीय समर्थन देखील नाझी लोकांकडून केले गेले होते. सोशल डार्विनिझमचे असे अंधानुकरण करणार्यांनी एक गोष्ट लक्षात घ्यायला हवी की खुद्द डार्विन ने सुद्धा त्याच्या सिद्धांतांना सामाजिक, राजकीय आणि आर्थिक मापदंडापर्यंत ताणले नव्हते. डार्विनचे सिद्धांत हे फक्त या पृथ्वीतलावर जिवंत राहण्यासाठी जीवजंतूंनी आपल्या शरीर रचनेत कसे बदल केलेत यांवर आधारित होते. ते फक्त जगण्याचे शास्त्र होते. इथे कुठेही उच्चभ्रू राहणीमान, कृत्रिम गोष्टींचा हव्यास, गरजेपेक्षा अधिक साधन संपत्तीचा हव्यास अशा संकल्पनांचा विचार नव्हता. जी समाजव्यवस्था संस्कृती आणि नितीमुल्यांवर उभी राहिलेली असते तेथे "सोशल डार्विनीझम " सारख्या काल्पनिक आणि तथ्यांवर आधारित नसलेल्या संकल्पनांना थारा नसतो. याचाच अर्थ असा की आजपर्यंत मानवी इतिहासात निरागस लोकांवरील केले गेलेले अमानुष अत्याचार म्हणजे निसर्गाचा नियम होते असा तर्क लावणे मूर्खपणाचे ठरेल.

--Sandip
(January 17, 2013)
----------------------

                     (साभार आणि सौजन्य-संदर्भ-mr.उपक्रम.ऑर्ग)
                    -----------------------------------------

-----संकलन
-----श्री.अतुल एस.परब(अतुल कवीराजे)
-----दिनांक-01.03.2023-बुधवार.
=========================================