दिन-विशेष-लेख-बांगलादेशचा स्वातंत्र्यदिन-अ

[Atul Kaviraje]

                                   "दिन-विशेष-लेख"
                               "बांगलादेशचा स्वातंत्र्यदिन"
                              ------------------------

मित्र/मैत्रिणींनो,

     काल दिनांक-२६.०३.२०२३-रविवार होता, मार्च २६ हा दिवस "बांगलादेशचा स्वातंत्र्यदिन" म्हणूनही ओळखला जातो. वाचूया, तर या दिवसाचे महत्त्व, आजच्या या "दिन-विशेष-लेख" या शीर्षकI-अंतर्गत. 

     बांगलादेशचे स्वातंत्र्य 26 मार्च 1971 रोजी घोषित करण्यात आले, हा दिवस पाकिस्तानपासून स्वातंत्र्य दिन म्हणून साजरा केला गेला. बांगलादेशचा स्वातंत्र्य दिन 26 मार्च रोजी साजरा केला जातो जेव्हा शेख मुजीबुर रहमान यांनी बांगलादेशच्या स्वातंत्र्याची घोषणा केली. बांगलादेश मुक्ती युद्ध 26 मार्च रोजी सुरू झाले आणि 16 डिसेंबर 1971 पर्यंत चालले जो बांगलादेशात विजय दिवस म्हणून साजरा केला जातो. बांगलादेशच्या स्वातंत्र्याची घोषणा कोणी केली यावरून पक्षपातळीवर वाद आहे. अवामी लीग शेख मुजीबुर रहमान असल्याचा दावा करतो तर बांगलादेश नॅशनलिस्ट पार्टीचा दावा आहे की ते झियाउर रहमान होते.

     1905 मध्ये, ब्रिटिश राजवटीने बंगालचे पूर्व बंगाल आणि पश्चिम बंगालमध्ये विभाजन केले .  ब्रिटिशांनी 1909 मध्ये मोर्ले-मिंटो सुधारणा आणल्या ज्याने धर्मावर आधारित निवडणूक प्रणाली बनवली आणि पूर्व बंगाल मुख्यत्वे मुस्लिम होते.  बंगाल प्रांतीय मुस्लिम लीग बंगाली मुस्लिमांचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी तयार करण्यात आली. 1912 मध्ये इंग्रजांनी घेतलेल्या निर्णयामुळे दोन्ही बंगाल पुन्हा एकत्र जोडले गेले, जे मुस्लिमांमध्ये लोकप्रिय नव्हते आणि त्यामुळे त्यांच्या समुदायाच्या हिताचे नुकसान होईल अशी भीती होती. १९४६ च्या भारतातील कॅबिनेट मिशनने बंगालची फाळणी करण्याचा निर्णय घेतला आणि १९४७ मध्ये बंगालच्या युद्धात पुन्हा फाळणी झाली. पश्चिम बंगाल भारतात गेले आणि पूर्व बंगाल पाकिस्तानात जाऊन पूर्व पाकिस्तान बनले. भारताची फाळणी धार्मिक धर्तीवर झाली आणि मुस्लिम बहुसंख्य क्षेत्र पाकिस्तानात गेले.

     पूर्व पाकिस्तान, जिथे बंगाली ही बहुसंख्य भाषा बोलली जात होती, पाकिस्तानचे संस्थापक मोहम्मद अली जिना यांनी उर्दूला राष्ट्रभाषा बनवण्याच्या निर्णयाला विरोध केला. [४] पूर्व पाकिस्तानच्या लोकांनी बंगाली भाषा चळवळीत बंगालीला राष्ट्रभाषा बनवण्याची मागणी केली .  कृषक श्रमिक पक्षाने १९५३ मध्ये पूर्व बंगालसाठी स्वायत्तता मागितली आणि १९५४ मध्ये पाकिस्तान मुस्लिम लीगच्या विरोधात प्रांतीय निवडणूक जिंकली . ३१ मे १९५४ रोजी कृषक श्रमिक पक्षाला सत्तेतून काढून टाकण्यात आले. मुख्यमंत्री एके फजलुल हक आणि पक्षाचे सरचिटणीस शेख मुजीबुर रहमान यांना फुटीरतावादाच्या आरोपाखाली नजरकैदेत ठेवण्यात आले होते.

     1963 ते 1965 या काळात, पूर्व पाकिस्तानने पूर्व पाकिस्तानमधील विकासाच्या किंमतीवर पश्चिम पाकिस्तानला लाभ देणार्‍या प्रांतातील संसाधनांसह आर्थिक वंचिततेचे प्रकरण मांडले. शेख मुजीबुर रहमान, जो आता अवामी लीगचा नेता आहे, याला 1966 मध्ये अटक करण्यात आली होती आणि आगरतळा कट खटल्यात आरोप ठेवण्यात आला होता, ज्यात 1968 मध्ये भारताच्या मदतीने देश वेगळे करण्याचा प्रयत्न केल्याबद्दल प्रमुख पूर्व पाकिस्तानींवर आरोप ठेवण्यात आला होता. १९६९ आगरतळा कट खटल्यातील आरोप वगळले गेल्याचे पूर्व पाकिस्तान जन-उद्रोहाने पाहिले.  पूर्व पाकिस्तानच्या स्वातंत्र्यासाठी पाकिस्तान सरकारवर दबाव आणण्यासाठी सरबदलिया छात्र संग्राम परिषद तयार करण्यात आली. शेख मुजीबुर रहमान यांची 22 फेब्रुवारी 1970 रोजी राष्ट्राध्यक्ष अयुब खान यांनी तुरुंगातून सुटका केली.  १० मार्च १९७० रोजी शेख मुजीबुर रहमान यांनी अवामी लीगच्या सहा कलमी कार्यक्रमाच्या आधारे पूर्व पाकिस्तानला स्वायत्तता देण्याची मागणी केली .  मौलाना अब्दुल हमीद खान भाशानी 23 नोव्हेंबर रोजी पूर्व पाकिस्तान झिंदाबादच्या घोषणा देऊन सार्वजनिक कार्यक्रमाची समाप्ती करतात.  १९७० भोला चक्रीवादळामुळे पूर्व पाकिस्तानमध्ये ३०० ते ५०० हजार लोकांचा मृत्यू झाला.  पूर्व पाकिस्तानातील लोकांना पाकिस्तान सरकारने केलेले मदत प्रयत्न अपुरे वाटले आणि त्यांना दुर्लक्षित वाटले.

     शेख मुजीबुर रहमान यांच्या नेतृत्वाखालील अवामी लीगने प्रांतीय विधानसभेच्या 300 जागांपैकी 288 जागा जिंकल्या.  पाकिस्तानच्या नॅशनल असेंब्लीच्या ३०० पैकी १६७ जागा जिंकल्या.  जबरदस्त विजय मिळूनही, जनरल याह्या खान यांच्या नेतृत्वाखालील पाकिस्तानच्या लष्करी प्रशासनाने अवामी लीगला सरकार स्थापन करण्याची परवानगी दिली नाही .  ७ मार्च १९७१ रोजी, शेख मुजीबुर रहमान यांनी त्यांच्या आदेशांचे पालन करण्यास आणि कर भरण्यास नकार देऊन, पश्चिम पाकिस्तान प्रशासनाचा प्रतिकार करण्यासाठी एक ऐतिहासिक भाषण दिले. कार्यक्रमातील जमावाने जय बांगला (बंगालचा विजय) असा जयघोष केला. 19 मार्च रोजी, पूर्व पाकिस्तान आणि पश्चिम पाकिस्तानमधील पाकिस्तानी सैन्याच्या सैनिकांमध्ये गाजीपूर ऑर्डनन्स फॅक्टरी येथे एक छोटीशी चकमक झाली जेव्हा ईस्ट बंगाल रेजिमेंटने बंगाली लोकांच्या जमावावर गोळीबार करण्यास नकार दिला.  २४ मार्च रोजी, पूर्व पाकिस्तान रायफल्सच्या सैनिकांनी जेसोर जिल्ह्यात स्वतंत्र बांगलादेशचा झेंडा फडकवला .

        (साभार आणि सौजन्य-संदर्भ-en-m-विकिपीडिया-ऑर्ग.ट्रान्सलेट.goog)
       ---------------------------------------------------------------

-----संकलन
-----श्री.अतुल एस.परब(अतुल कवीराजे)
-----दिनांक-२६.०३.२०२३-रविवार.
=========================================