II गुरुपौर्णिमा II-लेख-5-B

[Atul Kaviraje]

                                    II गुरुपौर्णिमा II
                                   ----------------

मित्र/मैत्रिणींनो,

     आज दिनांक-०३.०७.२०२३-सोमवार आहे. आज "गुरुपौर्णिमा" आहे. वर्षभरात १२ किंवा १३ पौर्णिमा येतात त्यापैंकी आषाढात येणारी पौर्णिमा गुरुंच्या स्मृतीत समर्पित केली जाते याच पौर्णिमेला गुरुपौर्णिमा म्हणतात. गुरुपौर्णिमेला व्यासपौर्णिमा असेही म्हणतात. ज्यांनी महाभारत, पुराणे लिहिली, त्या व्यासमुनींना वंदन करण्याचा, त्यांची पूजा करण्याचा हा मंगलदिन. आषाढ महिन्याच्या पौर्णिमेला गुरु पौर्णिमा म्हणतात. या दिवशी गुरुची पुजा केली जाते. आपल्या जीवनाला नवे, योग्य वळण देणाऱ्या गुरूजनांविषयी कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा हा दिवस असतो. जे आपले जीवन अंधारातून प्रकाशाकडे घेऊन जातात त्यांचे पूजन या दिवशी लोक फार श्रद्धने करतात. मराठी कवितेच्या माझ्या सर्व भाऊ-बहीण, कवी-कवयित्रींना गुरु-पौर्णिमेच्या अनेक हार्दिक शुभेच्छा. वाचूया गुरु-पौर्णिमेवर काही महत्त्वाचे माहितीपूर्ण लेख.

                गुरु पौर्णिमा का साजरी केली जाते ?--

     गुरुपौर्णिमा हा गुरूंचा सन्मान करण्याचा दिवस असला तरी या दिवसाची सुरुवात आद्य गुरु महर्षी व्यास यांचा सन्मान करून झाली. त्यांच्या पवित्र स्मरणार्थ हा दिवस साजरा केला जातो. महर्षि व्यास हे चारही ग्रंथ आणि वेदांचे प्रवर्तक होते. त्यांनी चारही वेदांचे संकलन केले. त्यांनी 18 पुराणे, महाभारत आणि श्रीमद भागवत यांचे संपादनही केले. म्हणूनच गुरुपौर्णिमेला 'व्यास पौर्णिमा' असेही म्हणतात. हा सण आपल्या प्रिय गुरूंचा सन्मान करू इच्छिणाऱ्या भक्तांद्वारे साजरा केला जातो. ऋषी व्यास हे हिंदू धर्माचे आदि (मूळ) गुरू म्हणून ओळखले जातात. व्यास पौर्णिमेच्या शुभ दिवसाला खूप महत्त्व आहे, कारण प्रत्येकाला माहित आहे की वास्तविक जीवनात गुरूची भूमिका खूप महत्त्वाची असते आणि गुरु पौर्णिमा हा दिवस आहे जेव्हा शिष्य आपल्या गुरूंना गुरु दक्षिणा देतात.

              गुरु पौर्णिमा ही आषाढ महिन्याच्या पौर्णिमेला का असते ?--

     तसे पहिले तर, एका वर्षात 12 पौर्णिमा असतात. ज्यामध्ये शरद पौर्णिमा आणि गुरुपौर्णिमेला अधिक महत्त्व आहे. आषाढ महिन्यात देवताही झोपतात, पण तरीही ही पौर्णिमा खूप महत्त्वाची आहे. आषाढची पौर्णिमा गुरुपौर्णिमा म्हणून निवडण्यामागचा सखोल अर्थ असा आहे की गुरु हा पौर्णिमा चंद्रासारखा आहे, गुरू हा प्रकाशाने भरलेला आहे आणि शिष्य आषाढाच्या ढगांसारखा गडद आहे. आषाढात जसा चंद्र ढगांनी वेढलेला असतो, त्याचप्रमाणे गुरू ढगांच्या रूपात शिष्यांनी वेढलेला असतो. सर्व प्रकारचे शिष्य आहेत. जन्माचा अंधार गुरूंना ढगांप्रमाणे घेरतो, तर गुरू त्यांच्यामध्ये चंद्राप्रमाणे चमकतात. त्यामुळे आषाढमध्ये पौर्णिमा महत्त्वाची ठरते. जेणेकरून चंद्राप्रमाणेच अंधाराने वेढलेल्या वातावरणातही गुरू प्रकाश टाकू शकतील. दुसरीकडे, आषाढमधील गुरुपौर्णिमेचा दुसरा अर्थ असा आहे की जेव्हा चंद्र सूर्यासमोर 180 अंशांवर येतो तेव्हा ती पौर्णिमा असते. सूर्याच्या प्रकाशाची उष्णता चंद्रावरून परावर्तित होते, त्यामुळे त्यात शीतलता असते आणि आषाढ महिना हा पावसाळ्याचा महिनाही असतो, परंतु सूर्याच्या उष्णतेबरोबरच या महिन्यात सूर्य ज्या नक्षत्रात प्रवेश करतो. त्याला आद्रा म्हणतात, आणि ही आद्रा नक्षत्रात प्रवेशाची कुंडलीच पावसाच्या ज्योतिषीय परिमाणांवर प्रकाश टाकते की या वर्षी पावसाळा कसा असेल आणि पावसाचा प्रभाव कुठे असेल. त्यामुळे या पौर्णिमेचे महत्त्व अधिकच वाढते.

--महायोजना
-----------

                           (साभार आणि सौजन्य-संदर्भ-महायोजना.इन)
                          ---------------------------------------

-----संकलन
-----श्री.अतुल एस.परब(अतुल कवीराजे)
-----दिनांक-03.07.2023-सोमवार.
=========================================