श्रीकृष्ण जयंती-लेख-8

[Atul Kaviraje]

                                     "श्रीकृष्ण जयंती"
                                    ---------------

मित्र/मैत्रिणींनो,

     आज दिनांक-०६.०९.२०२३-बुधवार आहे. आज "श्रीकृष्ण जयंती" आहे. शास्त्रानुसार श्रीकृष्ण जन्म रात्री १२ वाजता रोहिणी नक्षत्रामध्ये झाला होता. त्यानुसार गृहस्थ जीवन जगणारे भक्त ६ सप्टेंबर रोजी श्रीकृष्णाची जयंती साजरी करतील. मथुरेतही जन्माष्टमी ६ सप्टेंबरलाच साजरी केली जाणार आहे. या दिवशी रोहिणी नक्षत्राचा संयोगही असतो. हिंदी पंचांगानुसार, भाद्रपद महिन्यातील कृष्ण पक्षातील अष्टमी तिथी 6 सप्टेंबर 2023 रोजी दुपारी 3.37 वाजता सुरू होईल आणि 7 सप्टेंबर 2023 रोजी दुपारी 4.14 वाजता समाप्त होईल. भगवान श्रीकृष्णाचा जन्म मध्यरात्री झाला असल्याने जन्माष्टमी उत्सव रात्री साजरा केला जातो. त्यामुळे जन्माष्टमीची तारीख 7 सप्टेंबर मानली जाईल. मराठी कवितेच्या माझ्या सर्व भाऊ-बहीण, कवी-कवियित्रीना श्रीकृष्ण जयंतीच्या अनेक हार्दिक शुभेच्छा. वाचूया एक महत्त्वाचा लेख.

          भारतात गोकुळाष्टमी कुठे कुठे साजरी केली जाते?--

गुजरात आणि राजस्थान –
गुजरात आणि राजस्थान मध्ये भगवान श्रीकृष्णाची मोठी मंदिरे आहेत. आणि ती प्रसिद्ध देखील आहेत. या मंदिरांमध्ये हा कृष्ण जन्मोत्सव मोठ्या प्रमाणात साजरा केला जातो. या दिवशी कृष्णाचे मंदिर फुलांनी तसेच दिव्यांनी सजवले जाते. त्यानंतर रात्रभर या ठिकाणी भजन, कीर्तनाचा आणि नाच गाण्यांचा कार्यक्रम आयोजित केला जातो.

महाराष्ट्र –
महाराष्ट्र मध्ये कृष्णजन्म हा गोकुळाष्टमी या नावाने साजरा केला जातो. या दिवशी भक्त उपवास करतात. रात्री बारा वाजता कृष्णाच्या मूर्तीला पाळण्यामध्ये ठेवून त्यानंतर दही दुधाचा प्रसाद दाखवून त्यानंतर कृष्ण जन्मावर आधारित पाळणे, गवळण, गाणी म्हणून कृष्णाची पूजा आणि आरती केली जाते. दुसऱ्या दिवशी दहीहंडीचा उत्सव देखील मोठ्या प्रमाणात साजरा केला जातो. कृष्णाचे आवडते दही आणि पोहे, लाह्या यासारखे बरेच पदार्थ एका हंडीमध्ये भरून दहीहंडी वरती अडकवली जाते. त्यानंतर गोविंदा पथक थरावर थर लावून हंडी फोडतात. जे पथक जास्तीत जास्त थर कमीत कमी वेळात हे हंडी फोडतात, त्यांना ठराविक रक्कम बक्षीस म्हणून दिली जाते.

दक्षिण भारत –
दक्षिण भारतामध्ये कृष्णाचा जन्म मोठ्या प्रमाणात साजरा केला जातो. या दिवशी कृष्णाच्या मंदिरांना फुलांनी आणि दिव्यांनी सजवले जाते. तांदळाच्या पिठाच्या रांगोळ्या ठिकाणी काढल्या जातात. तसेच भगवान कृष्णासाठी विशेष नैवेद्य केला जातो. या दिवशी भगवद्गीतीचे वाचन केले जाते. अशा प्रकारे हा कृष्ण जन्माचा उत्सव या ठिकाणी मोठ्या जल्लोष आणि उत्साहात साजरा केला जातो.

ओरिसा आणि बंगाल –
या ठिकाणी लहान मुलांना कृष्णाप्रमाणे सजवले जाते. त्यानंतर त्यांचे कृष्ण जन्मावरील नृत्याविष्कार ही सादर केले जातात.

              गोकुळाष्टमी निमित्ताने केले जाणारे खाद्यपदार्थ--

     जन्माष्टमीच्या दिवशी संपूर्ण महाराष्ट्र मध्ये विविध प्रकारचे पंचपक्वान्न आणि नैवेद्य केले जातात. या पंचपक्वान्नमध्ये दही, दूध, लोणी यांचा जास्तीत जास्त वापर केला जातो. कारण भगवान कृष्णाचे हे आवडते पदार्थ होते. या दिवशी दही, पोहे, आंबोळी, त्यानंतर शेवग्याच्या पानांची भाजी तसेच कुळथाची उसळ, गुळ चुन यासारखे पदार्थ केले जातात. दुसऱ्या दिवशी गोपाळकालाच्या च्या दिवशी वरण, भात, भाजी त्यानंतर काही ठिकाणी पुरणपोळी केली जाते तर काही ठिकाणी शेवयाची खीर केली जाते तर काही ठिकाणी विविध प्रकारचे दुधाचे पदार्थ देखील केले जातात.

--by Team MarathiZatka
---------------------------

                       (साभार आणि सौजन्य-संदर्भ-मराठीझटका.कॉम)
                      -------------------------------------------

-----संकलन
-----श्री.अतुल एस.परब(अतुल कवीराजे)
-----दिनांक-06.09.2023-बुधवार. 
=========================================