श्रीगणेश चतुर्थी-निबंध-9

[Atul Kaviraje]

                                     "श्रीगणेश चतुर्थी"
                                    ----------------

मित्र/मैत्रिणींनो,

     आज दिनांक-१९.०९.२०२३-मंगळवार आहे. आज "श्रीगणेश चतुर्थी" आहे. गणेश चतुर्थी हा सण देशातील विविध राज्यांमध्ये साजरा केला जातो. तथापि, हा सण सगळ्या जास्त महाराष्ट्रात साजरा केला जातो. गणेश चतुर्थी हा हिंदूंचा एक अतिशय महत्त्वाचा सण आहे, जो दरवर्षी भाविक मोठ्या जोशाने आणि उत्साहाने साजरा करतात. हिंदू मान्यतेनुसार, गणेश चतुर्थी दरवर्षी भगवान गणेशाच्या वाढदिवस म्हणून साजरा केला जातो. मराठी कवितेच्या माझ्या सर्व बंधू-भगिनी, कवी-कवियत्रींना गणेश चतुर्थीच्या अनेक हार्दिक शुभेच्छा. वाचूया गणेश चतुर्थीवर निबंध.

                         गणेश उत्सव निबंध--

              परिचय--

     गणेश चतुर्थी हा संपूर्ण भारतात, मध्य प्रदेश, गोवा, गुजरात, तामिळनाडू, कर्नाटक आणि पश्चिम बंगालसह राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये आणि विशेषतः महाराष्ट्रात साजरा केला जाणारा लोकप्रिय हिंदू सण आहे. मुंबई शहरातील गणेश चतुर्थी उत्सव हा सर्वात जास्त मागणी असलेला कार्यक्रम आहे आणि मुद्रित आणि इलेक्ट्रॉनिक माध्यमांनी मोठ्या प्रमाणावर कव्हर केले आहे. मुंबई ही भारताची आर्थिक राजधानी आणि भारतीय चित्रपट उद्योगाचे होम ग्राउंड असल्याने, उत्सव अधिक भव्य आणि भव्य बनवा.

           गणेश चतुर्थी कधी साजरी केली जाते?--

     ऑगस्ट-सप्टेंबर या ग्रेगोरियन कॅलेंडर महिन्यांत गणेश चतुर्थी साजरी केली जाते. पारंपारिक हिंदू दिनदर्शिकेनुसार, गणेश चतुर्थी भाद्रपद महिन्याच्या शुक्ल पक्षाला साजरी केली जाते जो हिंदू कॅलेंडरचा सहावा महिना आहे. भाद्रपद ऑगस्ट-सप्टेंबर या ग्रेगोरियन कॅलेंडर महिन्यांशी संबंधित आहे.

            गणेश चतुर्थीचा इतिहास--

     गणेश चतुर्थीची प्रथा नेमकी केव्हा सुरू झाली हे माहीत नाही; तथापि, 17 व्या शतकाच्या आसपास राहणारे मराठा योद्धा छत्रपती शिवाजी महाराज यांनी याचा मोठ्या प्रमाणात प्रचार केला. गणेश चतुर्थीचा उत्सव 500 वर्षांहून अधिक जुना असल्याच्या दाव्याला ही वस्तुस्थिती पुष्टी देते.

     मुघलांविरुद्ध अनेक युद्धे लढल्यानंतर, छत्रपती शिवाजी महाराजांनी गणेश चतुर्थीच्या उत्सवाला मोठ्या प्रमाणात प्रायोजित आणि प्रोत्साहन देण्यास सुरुवात केली. 20 व्या शतकाच्या उत्तरार्धापर्यंत गोष्टी अशाच होत्या, जेव्हा एका प्रख्यात भारतीय नेत्याने आणि स्वातंत्र्यसैनिकाने उत्सवाला पुढे प्रोत्साहन दिले.

     1892 मध्ये, भारताच्या वसाहतवादी ब्रिटीश सरकारने "सार्वजनिक असेंब्ली विरोधी कायदा" आणला, ज्याने धार्मिक कारणांसाठी किंवा अन्यथा हिंदू एकत्र येण्यावर बंदी लादली. तेव्हाच प्रख्यात स्वातंत्र्यसैनिक बाळ गंगाधर टिळक, ज्यांना लोकमान्य टिळक म्हणतात, त्यांनी देशभरातील हिंदूंना अन्यायकारक वसाहतवादी कायद्याचा निषेध करण्यासाठी आणि त्यांची एकता व्यक्त करण्यासाठी गणेश चतुर्थी साजरी करण्याचे आवाहन केले.

     अशाप्रकारे, तोपर्यंत केवळ महाराष्ट्र प्रदेशातच साजरा होणारा हा सण आता १८०० च्या उत्तरार्धात भारताच्या इतर भागांमध्ये सुरू झाला. तेव्हापासून, हा उत्सव फक्त इतर भागांमध्ये पसरला आहे प्रत्येक उत्तीर्ण वर्षासह अधिक लोकप्रिय होत आहे.

--by Pritam Sansare
-----------------------

                      (साभार आणि सौजन्य-संदर्भ-ज्ञान जेनिक्स.कॉम)
                     ------------------------------------------

-----संकलन
-----श्री.अतुल एस.परब(अतुल कवीराजे)
-----दिनांक-19.09.2023-मंगळवार.
=========================================