दिन-विशेष-लेख-५ नोव्हेंबर: विष्णूदास भावे आणि 'सीता स्वयंवर' - मराठी रंगभूमी दिन

[Atul Kaviraje]

१८४३: विष्णूदास भावे यांनी 'सीता स्वयंवर' हे मराठीतील पहिले नाटक रंगमंचावर आणुन मराठी रंगभूमीची मुहूर्तमेढ रोवली. सांगली संस्थानाच्या राजवाड्यातील 'दरबार हॉल' मधे हा प्रयोग झाला. विष्णुदास भावे यांच्या स्मृतिप्रीत्यर्थ हा दिवस 'मराठी रंगभूमी दिन' म्हणून साजरा करण्यात येतो. विष्णुदास भावे हे अतिशय बुद्धिमान हस्तकला कारागीर होते. अगदी बारीकसारीक हालचाली करू शकतील अशा लाकडाच्या असंख्य बाहुल्या त्यांनी बनवल्या होत्या. या बाहु्ल्या वापरून रंगमंचावर सीता स्वयंवर नाटकाचा प्रयोग करावयाचा त्यांचा इरादा होता परंतु काही कारणाने ते शक्य झाले नाही. विष्णुदास भाव्यांनी बनवलेल्या त्या बाहुल्या पुढे रामदास पाध्ये यांच्या हातात पडल्या. त्यांनी व त्यांच्या पत्‍नी अपर्णा पाध्ये यांनी खूप दिवस खटपट करून भाव्यांच्या बाहुल्यांच्या रहस्याचा छडा लावला, आणि एके दिवशी, विष्णुदास भाव्याना रंगमंचावर करता न आलेला सीता स्वयंवराचा प्रयोग त्याच बाहुल्या वापरून केला.

५ नोव्हेंबर: विष्णूदास भावे आणि 'सीता स्वयंवर' - मराठी रंगभूमी दिन-

१८४३ मध्ये विष्णूदास भावे यांनी 'सीता स्वयंवर' हे मराठीतील पहिले नाटक रंगमंचावर आणून मराठी रंगभूमीची मुहूर्तमेढ रोवली. हा प्रयोग सांगली संस्थानाच्या राजवाड्यातील दरबार हॉलमध्ये झाला.

विष्णूदास भावे यांचे योगदान

प्रथम नाटक: 'सीता स्वयंवर' हे मराठी रंगभूमीवरील पहिले नाटक मानले जाते, जे विष्णूदास भावे यांनी सादर केले. या प्रयोगाने मराठी रंगभूमीला एक नवा दिशा दिला.

हस्तकला कारागीर: विष्णूदास भावे हे एक बुद्धिमान हस्तकला कारागीर होते. त्यांनी लाकडाच्या असंख्य बाहुल्या तयार केल्या, ज्यामध्ये अगदी बारीकसारीक हालचाली करण्याची क्षमता होती.

बाहुल्या: 'सीता स्वयंवर' नाटकाचा प्रयोग करण्याचा त्यांचा इरादा होता, परंतु काही कारणांनी तो शक्य झाला नाही. त्यांच्या बनवलेल्या बाहुल्या पुढे रामदास पाध्ये यांच्या हातात गेल्या.

रामदास पाध्ये: रामदास पाध्ये आणि त्यांच्या पत्‍नी अपर्णा पाध्ये यांनी या बाहुल्यांचे रहस्य उलगडले आणि एके दिवशी विष्णूदास भावे यांचा नाटकाचा प्रयोग त्यांच्या बनवलेल्या बाहुल्या वापरून केला.

रंगभूमी दिनाचे महत्त्व

स्मृतिप्रीत्यर्थ: विष्णूदास भावे यांच्या योगदानाची आणि स्मृतिचा आदर करण्यासाठी ५ नोव्हेंबर हा दिवस 'मराठी रंगभूमी दिन' म्हणून साजरा करण्यात येतो.

सांस्कृतिक वारसा: हा दिवस मराठी नाट्यकलेच्या महत्त्वाच्या इतिहासाचा एक भाग आहे आणि यामुळे नाट्यकलेला प्रोत्साहन मिळते.

निष्कर्ष

५ नोव्हेंबर १८४३ चा दिवस मराठी रंगभूमीचा एक ऐतिहासिक व महत्वपूर्ण दिवस आहे. विष्णूदास भावे यांच्या कार्यामुळे मराठी रंगभूमीला एक नवी दिशा मिळाली, आणि त्यांनी त्यांच्या प्रतिभेने आणि कलेने नाट्यकलेला उंचीवर नेले. आजही या दिवसाचा साजरा करणे महत्त्वाचे आहे, कारण यामुळे आगामी पिढ्यांमध्ये नाट्यकलेचा आदर्श निर्माण होतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-05.11.2024-मंगळवार. 
===========================================