तुलसी विवाहारंभ

[Atul Kaviraje]

तुलसी विवाहारंभ –

तुलसी विवाहाचे महत्त्व:

तुलसी विवाह हिंदू धर्मातील एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण आणि पवित्र उत्सव आहे. हा उत्सव विशेषत: कार्तिक महिन्यात, किव्हा खास दिवशी गोवर्धन पूजा आणि दिवाळीच्या आसपास साजरा केला जातो. तुलसी विवाहाचे आयोजन विशेषत: व्रतधारक आणि श्रद्धाळू व्यक्ती आपल्या घरात आणि मंदिरात करत असतात. या दिवशी तुलसीच्या झाडाची पूजा केली जाते आणि तिचा श्रीविष्णूशी विवाह केला जातो. तुलसी विवाहाला धार्मिक आणि आध्यात्मिक दृष्टिकोनातून अत्यधिक महत्त्व आहे.

तुलसी विवाहाची कथा:

तुलसी विवाहाची कथा पुराणिक शास्त्रांमध्ये वेगवेगळ्या प्रकारे सांगितली आहे. मुख्यतः ही कथा भगवान श्री विष्णू आणि तुलसी (व्रिंदावनी) यांच्याशी संबंधित आहे. एक काळ होता जेव्हा तुलसी ही पृथ्वीवरील एका सुंदर कन्येची रूप घेऊन श्री विष्णूच्या समोर उभी होती. तिला श्री विष्णूवर अतूट प्रेम होते आणि ती त्याच्याशी विवाह करू इच्छित होती. पण, श्री विष्णूने एका शापानुसार तुलसीला स्वीकारले नाही.

तुलसीने भगवंताचे प्रेम आणि भक्ति स्वीकारली, आणि भगवान विष्णूने तिला शाप दिला की तुझ्या विवाहाचे कार्य एक दिव्य रूप धारण करेल आणि तुलसीच्या रूपात पूजा केली जाईल. ह्याच प्रकारे तुलसीच्या विवाहाची एक महान धार्मिक महत्ता निर्माण झाली.

तुलसी विवाहाचे धार्मिक महत्त्व:

तुलसी विवाहाला धार्मिक दृष्टिकोनातून अत्यधिक महत्त्व आहे. हिंदू धर्मात तुलसीचे स्थान अत्यंत पवित्र आहे. तुलसीच्या झाडाची पूजा केल्याने पुण्य प्राप्त होते आणि घरातील सुख-समृद्धी वाढते. तसंच, तुलसी विवाहाच्या दिवशी भगवान विष्णूच्या पूजेची संकल्पना देखील चांगली मानली जाते, कारण तुलसी विवाह म्हणजे विष्णूच्या पत्नी लक्ष्मीचे प्रतीक असलेले एक दिव्य योग आहे.

तुलसी विवाहाची पूजा कशी केली जाते?
सर्व तयारी:

तुलसीच्या पानांची व्रत पूजा: तुलसीच्या पानांना खास करून व्रतासाठी निवडले जाते. याचा उपयोग श्री विष्णूच्या पूजेतील महत्वाचे अंश म्हणून केला जातो.

शुद्धता आणि स्वच्छता: घरातील सर्व सदस्य एकमेकांना स्नान करून शुद्ध होतात. घर स्वच्छ करण्यात येते. हा एक धार्मिक अनुष्ठान आहे ज्यात भक्ती आणि शुद्धतेला महत्त्व दिले जाते.

पूजा किट: या पूजेकरिता आवश्यक असलेल्या गोष्टी म्हणजे:

तुलसीच्या पानांची माला
दीपक (प्रदीप)
गंध (चंदन)
तुळशीच्या पानांचे पाणी (तुळशीच्या झाडाची पूजा)
पंचामृत (दूध, दही, तूप, मध आणि गूळ)
पूजा विधी:

तुलसी व्रताची पूजा: सर्व प्रथम तुलसीच्या झाडाची पूजा केली जाते. या झाडाला गंध, पुष्प, आणि पाणी अर्पण केले जाते. त्यानंतर त्यावर दीपक लावले जातात.

भगवान विष्णूची पूजा: भगवान श्री विष्णूची पूजा सुद्धा केली जाते. मंत्रोच्चाराद्वारे भगवान विष्णूच्या फोटो/मूर्तीची पूजा केली जाते. "ॐ नमो भगवते वासुदेवाय" या मंत्राचा उच्चार करून भगवान विष्णूच्या चरणी प्रार्थना केली जाते.

विवाह विधी: पूजा करण्यापूर्वी श्री विष्णूच्या मूर्तीसोबत तुलसीच्या झाडाची वरात घेतली जाते. या झाडाची मान्यता असते की त्याची पूजा केल्यामुळे घरातील सर्व समस्या दूर होतात आणि समृद्धी प्राप्त होते.

तुलसी विवाहाचा विधी: पुढे भगवान श्री विष्णू आणि तुलसी यांच्या विवाहाचे समारंभ घेतले जातात. हे एक प्रतीकात्मक विवाह असतो. या विधीत तुलसीच्या पानांचे हळद, कुंकू लावून, भगवान विष्णूला समर्पित केले जातात. पूजेसाठी वधू आणि वर या दोघांची पूजा केली जाते.

प्रसाद वितरण: पूजा संपल्यानंतर प्रसाद म्हणून तुलसीच्या पानांची गोडे आहारी घेतली जातात. तसेच भगवान विष्णूच्या फोटोला साकल्याने नमस्कार केला जातो.

तुलसी विवाहाच्या लाभांची चर्चा:
तुलसी विवाहाचे फायदे अनेक आहेत. त्यापैकी काही मुख्य फायदे पुढीलप्रमाणे आहेत:

सुख-समृद्धी: तुलसी विवाहामुळे घरातील समृद्धी आणि सुख वाढते. घरात वास्तु दोष असल्यास त्याचेही निवारण होते.

व्यवसायात यश: जे लोक व्यवसाय, शिक्षण किंवा करियरमध्ये यश प्राप्त करण्यासाठी मेहनत करत आहेत, त्यांच्यासाठी तुलसी विवाह एक शुभ कार्य असतो. त्यामुळे त्यांना यश मिळवण्यासाठी योग्य मार्गदर्शन आणि सकारात्मक ऊर्जा मिळते.

दुर्‍हट्ट दूर होतो: या दिवशी केलेल्या पूजा आणि मंत्रोच्चारामुळे घरातील प्रत्येक व्यक्तीला मानसिक शांती मिळते. तसेच, येणाऱ्या अडचणी दूर होतात.

विवाहात सफलता: मुला-मुलींच्या विवाहातील अडथळे दूर होण्यासाठी तुलसी विवाह एक शांतिकारक उपाय मानला जातो.

उदाहरण:
काही गावांमध्ये तुलसी विवाहाच्या निमित्ताने मोठा उत्सव साजरा केला जातो. याठिकाणी लोक एकत्र येतात, पारंपरिक वाद्य वाजवतात, गीत गातात आणि एकमेकांना पूजन आणि आशीर्वाद देतात.

निष्कर्ष:

तुलसी विवाह हिंदू धर्मातील एक अत्यंत पवित्र आणि महत्त्वाचा उत्सव आहे. हा उत्सव आपल्या जीवनातील सर्व प्रकारच्या अडचणी दूर करण्यासाठी, सुख-समृद्धी मिळवण्यासाठी आणि घरातील वातावरण सकारात्मक आणि शुभ राखण्यासाठी साजरा केला जातो. हर एक हिंदू कुटुंबात तुलसी विवाहाची पूजा घराच्या एकतेची आणि भक्तीची प्रतीक मानली जाते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-13.11.2024-बुधवार.
===========================================