लाला लजपत राय पुण्यतिथी:-

[Atul Kaviraje]

लाला लजपत राय पुण्यतिथी:-

लाला लजपत राय हे भारतीय स्वातंत्र्य संग्रामातील महान नेते होते. त्यांचा जन्म २८ जानेवारी १८६५ रोजी पंजाब राज्यातील जुल्लंदर जिल्ह्यात झाला. त्यांना 'पंजाब केसरी' आणि 'शेर ए पंजाब' म्हणून ओळखले जात असे. लाला लजपत राय हे एक उत्कृष्ट लेखक, विचारवंत, समाजसुधारक आणि स्वातंत्र्यसैनिक होते. आज त्यांच्या पुण्यतिथीच्या निमित्ताने त्यांच्या कार्याची आठवण ठेवून त्यांचा गौरव केला जातो.

लाला लजपत राय यांच्या जीवनाचे प्रारंभ
लाला लजपत राय यांचा प्रारंभिक शिक्षण जुल्लंदरमध्ये झाला. त्यांनी त्यानंतर लाहोरमधील सरकारी महाविद्यालयातून कायद्याचे शिक्षण घेतले. परंतु, त्यांचा मन भारताच्या स्वातंत्र्याच्या लढ्यात रमता होता. ते भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे सक्रिय सदस्य होते. त्यांच्या जीवनात त्यांनी अनेक वादळे पार केली, अनेक अडचणींना सामोरे गेले आणि त्या सर्व संकटांचा सामना करत त्यांनी आपल्या ध्येयाचा पाठपुरावा केला.

स्वतंत्र्यलढ्यातील योगदान
लाला लजपत राय हे स्वातंत्र्यसंग्रामाच्या प्रारंभिक काळातील प्रमुख नेते होते. त्यांनी महात्मा गांधींच्या नेतृत्वाखाली ब्रिटिश साम्राज्याविरुद्ध लढा दिला. विशेषत: १९०५ मध्ये बंगाल विभाजनाच्या विरोधात त्यांनी तीव्र आंदोलन केले आणि त्यात ब्रिटिश सरकारने त्यांच्या नेतृत्वाला विरोध केला.

लाला लजपत राय यांनी इंग्रजांच्या विरोधात आवाज उठवला आणि भारताच्या स्वातंत्र्याच्या लढ्यात महत्त्वाची भूमिका निभावली. त्यांनी "स्वदेशी आंदोलन" (Swadeshi Movement) आणि "नमक सत्याग्रह" यासारख्या मोहिमांमध्ये सक्रिय सहभाग घेतला. त्यांचा विश्वास होता की भारताचे स्वातंत्र्य हे लोकशाहीच्या माध्यमातूनच मिळवता येईल, आणि त्या उद्देशाने त्यांनी समाजातील वंचित वर्गासाठी आणि शेतकऱ्यांसाठीही काम केले.

पं. नेहरूंच्या 'नॅशनल इन्शिच्युट ऑफ एज्युकेशन'च्या स्थापनेसाठी प्रेरणा
लाला लजपत राय यांनी शिक्षण क्षेत्रातही महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. भारतीय समाजातील सर्व घटकांमध्ये समानतेचा संदेश देण्यासाठी त्यांनी सर्वांगीण शिक्षणाच्या महत्त्वावर भर दिला. त्यांचे म्हणणे होते की, "शिक्षण हा मुलांचा हक्क आहे आणि प्रत्येक मुलाला चांगले शिक्षण मिळायला हवे." त्यांच्या कार्यामुळे पुढे जाऊन अनेक शैक्षणिक संस्था स्थापन करण्यात आल्या.

लाला लजपत राय यांचा बलिदान
लाला लजपत राय यांनी १९२८ मध्ये असं एक अपूर्व कार्य केले ज्यामुळे त्यांना 'शेर ए पंजाब' आणि 'पंजाब केसरी' म्हणून ओळखले जाऊ लागले. ३० ऑक्टोबर १९२८ रोजी लाला लजपत राय यांनी लाहोरमध्ये ब्रिटिश पोलिसांच्या लाठ्यांमध्ये बलिदान दिलं. यावेळी लाला लजपत राय पोलिसांच्या लाठ्या सहन करत, त्यांना विरोध केला, पण त्यांच्या अंगावर प्रचंड मार लागला. याच मारामधून ते जखमी झाले आणि त्यानंतर काही आठवड्यांनंतर त्यांचा मृत्यू झाला. त्यांच्या बलिदानाने संपूर्ण भारताला प्रेरणा दिली आणि स्वातंत्र्याच्या लढ्यात ते एक प्रेरणास्त्रोत बनले.

लाला लजपत राय यांच्या कार्याची आठवण
आज, त्यांच्या पुण्यतिथीच्या दिवशी, भारतभर विविध ठिकाणी लाला लजपत राय यांना श्रद्धांजली अर्पण केली जाते. त्यांच्या कार्याची ओळख देणारी शाळा, कॉलेजेस, चौक, आणि स्मारके त्यांच्या नावाने ओळखली जातात. त्यांचा आदर्श भारतीय जनतेला प्रेरणा देतो, विशेषतः स्वातंत्र्याच्या लढ्याला आणि सामाजिक न्यायाच्या प्रयत्नांना.

लाला लजपत राय यांचे काही प्रसिद्ध उद्धरण:

"स्वतंत्रता मिळवण्यासाठी लोकशाहीची शक्ती वापरा."
"भारताच्या भविष्यातील मुख्य शस्त्र हे शिक्षण आहे."
"जेव्हा आपल्या स्वातंत्र्याचा प्रश्न असतो, तेव्हा व्यक्तीचे जीवन आणि संपत्ती कोणत्याही अर्थाने महत्त्वाचे नाही."
"लोकशाही ही फक्त मतदानाची प्रक्रिया नाही, ती प्रत्येक नागरिकाच्या अधिकारांचा आणि कर्तव्यातला जागरूकतेचा प्रश्न आहे."

निष्कर्ष
लाला लजपत राय हे भारतीय स्वातंत्र्य संग्रामाचे एक अमूल्य रत्न होते. त्यांनी भारतीय समाजातील सुधारणा आणि स्वातंत्र्याच्या संघर्षात अनमोल योगदान दिले. आज त्यांच्या पुण्यतिथीच्या दिवशी, त्यांना आदरांजली अर्पण करत, आपण सर्वांनी त्यांच्या कार्यांचा आदर्श घेतला पाहिजे. त्यांच्या संघर्षाच्या आणि बलिदानाच्या आठवणी आपल्याला प्रेरित करतात आणि स्वातंत्र्यप्रेमाच्या चांगल्या मार्गावर चालायला शिकवतात.

शुभ लाला लजपत राय पुण्यतिथी! 🙏

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-17.11.2024-रविवार.
==========================================