दिन-विशेष-लेख-23 नोव्हेंबर - जागतिक दुष्काळ दिवस-

[Atul Kaviraje]

जागतिक दुष्काळ दिवस - २३ नोव्हेंबर हा "जागतिक दुष्काळ दिवस" म्हणून पाळला जातो, ज्यामध्ये दुष्काळाच्या समस्या आणि त्यांच्या निराकरणावर लक्ष केंद्रित केले जाते.

23 नोव्हेंबर - जागतिक दुष्काळ दिवस-

२३ नोव्हेंबर हा जागतिक दुष्काळ दिवस म्हणून पाळला जातो, आणि या दिवशी दुष्काळाच्या समस्या आणि त्याच्या निराकरणासाठीच्या उपाययोजनांवर लक्ष केंद्रित केले जाते. दुष्काळ एक गंभीर पर्यावरणीय आणि सामाजिक समस्या आहे, जी जगभरातील अनेक प्रदेशांमध्ये दुष्काळाच्या शिकार असलेल्या लोकांच्या जीवनावर मोठा परिणाम करीत आहे. या दिवसाच्या निमित्ताने, दुष्काळाविषयी जागरूकता निर्माण करणे, त्याचे कारणे आणि परिणाम समजून घेणे, आणि त्याच्या निवारणासाठी उपाय शोधणे हे उद्दिष्ट आहे.

जागतिक दुष्काळ दिवसाचे महत्त्व:
दुष्काळ हा एक नैतिक, पर्यावरणीय आणि आर्थिक संकट आहे, जो मुख्यतः पाणी कमी होणे, हवामानातील बदल, प्राकृतिक आपत्ती, आणि मानवजन्य कारणांमुळे उद्भवतो.
दुष्काळाच्या गंभीर परिणामांचा सामना करण्यासाठी जागतिक पातळीवर एकत्र काम करणे आवश्यक आहे. यामुळे पिण्याच्या पाण्याची कमी, अन्नसुरक्षा संकट, कृषी उत्पादनाचा संकोचन, आणि मानवी जीवनावर प्रतिकूल प्रभाव पडतो.

दुष्काळाचे कारणे:
हवामान बदल: वैश्विक तापमानवाढ, हवामानातील अनियमितता, आणि पर्जन्यवृष्टीत कमतरता हे दुष्काळाचे प्रमुख कारणे आहेत.
जलवायू परिवर्तन: जलवायूतील बदलामुळे काही ठिकाणी अतिवृष्टि होत असताना, काही ठिकाणी पाण्याची कमतरता निर्माण होऊ शकते.
प्राकृतिक आपत्ती: भूकंप, वादळ, आणि भूस्खलन यांसारख्या प्राकृतिक आपत्तीही दुष्काळाची कारणे असू शकतात.
मानवजन्य कारणे: पाणी वापराची वाढती मागणी, जलसंपत्तीचे गैरवापर, जंगलतोड, आणि सेंद्रिय शेती पद्धतींचा अभाव हे सर्व दुष्काळाच्या स्थितीला अधिक गंभीर बनवतात.

दुष्काळाचे परिणाम:
अन्नसुरक्षा संकट: दुष्काळामुळे शेतीचे उत्पादन कमी होते, ज्यामुळे अन्नधान्याच्या तुटवड्याचा सामना करावा लागतो.
जलसंकट: पिण्याच्या पाण्याची कमतरता, जलस्रोतांची कमी होणे, आणि जलाशय कोरडे पडणे.
आर्थिक दुष्परिणाम: दुष्काळामुळे कृषी क्षेत्र प्रभावित होते, ज्याचा परिणाम एकूण आर्थिक उत्पादनावर आणि रोजगारावर होतो.
मानवी जीवनावर प्रतिकूल परिणाम: दुष्काळाच्या स्थितीमुळे गरीब आणि कष्टकरी लोकांचे जीवन अधिक कठीण होऊ शकते, आणि ते स्थलांतर करतात.

दुष्काळावर उपाययोजना:
पाणी संकलन आणि पुनः वापर: जलस्रोतांच्या पुनर्निर्माणासाठी उपाययोजना आणि पाणी संरक्षण प्रणालींचे समावेश करणे.
सार्वजनिक जागरूकता आणि शिक्षण: लोकांना जलस्रोतांच्या महत्वाबद्दल जागरूक करणे आणि त्याचे योग्य वापर कसा करावा यावर शिक्षण देणे.
पारंपारिक जलस्रोतांचा पुनरुज्जीवन: विहिरी, तलाव, आणि कुंडांप्रमाणे पारंपारिक जलस्रोतांचा पुनर्विकास करणे.
सिंचन तंत्रज्ञानाची सुधारणा: प्रभावी सिंचन तंत्रज्ञानांचा वापर करून पाण्याचा बचत आणि योग्य वापर करणे.
हवामान बदलाचा मुकाबला करणे: ग्लोबल वॉर्मिंगला थांबवण्यासाठी जागतिक पातळीवर उपाययोजना आणि कार्बन उत्सर्जन कमी करण्याचे कार्य करणे.

निष्कर्ष:
जागतिक दुष्काळ दिवस २३ नोव्हेंबर हा दिवस दुष्काळाच्या समस्येची गंभीरता आणि त्याच्या निवारणासाठी जागतिक एकजुटी आणि कार्यवाहीची आवश्यकता यावर प्रकाश टाकतो. हा दिवस लोकांना जागतिक आणि स्थानिक पातळीवर पाणी व संसाधनांचे योग्य व्यवस्थापन, हवामान बदलाशी संबंधित धोरणे, आणि दुष्काळाच्या निवारणासाठी एकात्मिक उपाययोजना यावर विचार करण्यास प्रवृत्त करतो. सतत वाढणारी जलवृद्धी आणि दुष्काळाची स्थिती लक्षात घेत, सर्वांनी एकत्रितपणे कार्य करण्याची आवश्यकता आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-23.11.2024-शनिवार.
===========================================