दिन-विशेष-लेख-रवींद्रनाथ ठाकूर यांचा जन्मदिन - २४ नोव्हेंबर १८६१

[Atul Kaviraje]

भारतीय कवी व लेखक रवींद्रनाथ ठाकूर यांचा जन्मदिन - २४ नोव्हेंबर १८६१ रोजी रवींद्रनाथ ठाकूर यांचा जन्म झाला, जो भारतीय साहित्याचे महान व्यक्तिमत्त्व आहे.

२४ नोव्हेंबर - रवींद्रनाथ ठाकूर यांचा जन्मदिन (रवींद्रनाथ ठाकूर - २४ नोव्हेंबर १८६१)-

संपूर्ण माहिती:

रवींद्रनाथ ठाकूर (Rabindranath Tagore), जे "रवींद्रनाथ ठाकुर" किंवा "रवींद्रनाथ" म्हणून ओळखले जातात, हे भारतीय साहित्य, संगीत, आणि कला क्षेत्रातील एक अत्यंत मोठे आणि प्रभावशाली व्यक्तिमत्त्व होते. त्यांच्या काव्यशक्तीने, गझल लेखनाने, आणि सांगीतिक योगदानाने भारतीय साहित्य जगतात एक अमिट ठसा ठेवला आहे. रवींद्रनाथ ठाकूर यांचा जन्म २४ नोव्हेंबर १८६१ रोजी कोलकाता (पूर्वीचे कॅल्कत्ता) येथे झाला.

रवींद्रनाथ ठाकूर यांचे जीवन आणि कार्य:
रवींद्रनाथ ठाकूर यांचा जन्म ज्योतिरिंद्रनाथ ठाकूर आणि शारदा देवी यांच्या कुटुंबात झाला. त्यांचे कुटुंब हे बंगालच्या उच्चभ्रू आणि सांस्कृतिक दृष्टिकोनातून एक महत्त्वपूर्ण कुटुंब होते. त्यांनी अतिशय लहान वयातच काव्य लेखन सुरू केले आणि त्यांची पहिली कविता १३ व्या वर्षी प्रकाशित झाली.

साहित्यिक कार्य:
रवींद्रनाथ ठाकूर हे एक सर्वांगीण प्रतिभावान व्यक्तिमत्त्व होते. ते एक उत्कृष्ट कवी, निबंधकार, नाटककार, गायक आणि चित्रकार होते. त्यांची सर्वांगीण कलात्मकता आणि साहित्यिक योगदान भारत आणि जगभरात प्रसिद्ध झाले.

१. कविता आणि काव्य:
रवींद्रनाथ ठाकूर यांच्या कवितांचा शृंगारिक, भक्तिपंथी, आणि समाजशास्त्रीय पैलू अत्यंत विचारशील होता. त्यांचे "गीतांजली" (गीतांजली) काव्यसंग्रह १९१३ मध्ये प्रकाशित झाला आणि यामुळे त्यांना नोबेल पारितोषिक मिळाले. "गीतांजली" हा संग्रह भारतीय साहित्याच्या ऐतिहासिक काव्यशैलीचा एक आदर्श बनला.

२. संगीत आणि गीत:
रवींद्रनाथ ठाकूर हे एक महान संगीतकार होते. त्यांनी २००० हून अधिक गीतांची रचना केली. त्यांच्या गाण्यांमध्ये जीवनाच्या विविध पैलूंना समर्पित गोडी आणि सौंदर्य होते. त्यांच्या रचनांमध्ये भारतीय लोकसंगीताचे मिश्रण होतं, आणि त्यांनी भारतीय शास्त्रीय संगीताला एक नवा दिशा दिली. "आमार सोनार बांग्ला" (अर्थात "माझं सोनं बंगाल") हे गाणं भारताच्या राष्ट्रीय गीतांपैकी एक मानलं जातं.

३. नाटक आणि लेख:
रवींद्रनाथ ठाकूर यांनी अनेक नाटकांची रचना केली. त्यांच्या नाटकात मानवी भावना, समाजाच्या गहन समस्यांवर आधारित संवाद आणि संवादांची गोडी असायची. त्यांची प्रमुख नाटके अशी आहेत:

"गोविंदो"
"चैतन्य चंद्रिका"
"राजा"
"विक्रमोर्वशीय" इत्यादी.
४. शालेय आणि सामाजिक कार्य:
रवींद्रनाथ ठाकूर यांनी शांतिनिकेतन या शिक्षण संस्थेची स्थापना केली, ज्याचा उद्देश पारंपरिक शिक्षण प्रणालींपेक्षा वेगळा होता. शांतिनिकेतनमध्ये मुलांना सर्जनशीलतेला प्रोत्साहन देणारे शिक्षण दिलं जात होतं. त्या काळी हे एक अनोखं शिक्षण संस्थान होतं. त्यांची शिक्षणदृष्टी आणि शांतिनिकेतन ही एक मोठी धारा बनली.

नोबेल पुरस्कार:
रवींद्रनाथ ठाकूर यांना १९१३ मध्ये "गीतांजली" काव्यसंग्रहासाठी नोबेल साहित्य पुरस्कार मिळाला. ते नोबेल पारितोषिक मिळवणारे पहिले भारतीय कवी होते. या पारितोषिकाने त्यांना जागतिक स्तरावर मान्यता प्राप्त केली आणि त्यांच्या साहित्याला एक नवीन उंची मिळाली.

सामाजिक आणि राजकीय कार्य:
रवींद्रनाथ ठाकूर हे केवळ साहित्यकारच नव्हे, तर एक जागरूक समाजसेवक आणि राजकीय विचारवंतही होते. त्यांनी ब्रिटिश साम्राज्याविरुद्ध आवाज उठवला आणि भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये सक्रिय सहभाग घेतला. त्यांनी गांधीजींसोबतही काम केलं आणि भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीला प्रोत्साहन दिलं.

रवींद्रनाथ ठाकूर यांची काही प्रसिद्ध काव्ये आणि साहित्य:
गीतांजली (Song Offerings)
साधना (Sadhana)
कृष्णकली (Krishnakali)
धरित्री (The Earth)
चिट्ठी (Letters)

रवींद्रनाथ ठाकूर यांचे विचार:
रवींद्रनाथ ठाकूर हे जीवन आणि कला यांचे एक सुंदर मिश्रण होते. त्यांची काव्यशक्ती मानवतेला उच्चतम स्थान देणारी होती. त्यांची गाणी, कविता आणि साहित्य सृजनशीलतेचा आदर्श होती.
त्यांचा विश्वास होता की, शिक्षण व कला माणसाच्या व्यक्तिमत्वाच्या सुसंस्कृततेला उत्तेजन देण्यासाठी अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहेत.

२४ नोव्हेंबर – रवींद्रनाथ ठाकूर यांचा जन्मदिवस:
रवींद्रनाथ ठाकूर यांचा जन्मदिवस २४ नोव्हेंबर हा दिवस "रवींद्रनाथ दिवस" म्हणून साजरा केला जातो. हा दिवस साहित्य, संगीत, आणि भारतीय कलेच्या सर्वांगीण महत्त्वाची ओळख करून देणारा असतो. अनेक शालेय आणि सांस्कृतिक संस्थांमध्ये त्यांच्या काव्याचे वाचन, संगीत, नृत्य, आणि कला यांचे आयोजन केले जाते.

त्यांचा जन्मदिवस साजरा करतांना, कवी, लेखक आणि कलासंस्कारांचा आदर्श ठेवून जीवनाचे अधिक चांगले वळण घेण्याची प्रेरणा मिळते.

निष्कर्ष:
रवींद्रनाथ ठाकूर यांचा जीवनकार्य आणि साहित्य भारतीय आणि जागतिक साहित्यामध्ये अमर राहील. त्यांची काव्यशक्ती, शिक्षण क्षेत्रातील योगदान, आणि सामाजिक कार्य हे त्यांना एक महान व्यक्तिमत्त्व बनवते. २४ नोव्हेंबर हा दिवस त्यांच्या योगदानाचा आदर करण्याचा, त्यांच्या विचारांचा प्रसार करण्याचा आणि भारतीय साहित्याची महत्ता मान्य करण्याचा दिवस आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-24.11.2024-रविवार.
===========================================