दिन-विशेष-लेख-२५ नोव्हेंबर – राष्ट्रीय काहीही न खरेदी करण्याचा दिवस-

[Atul Kaviraje]

National Buy Nothing Day - A day encouraging consumers to refrain from shopping and reflect on consumerism and sustainability.

२५ नोव्हेंबर – राष्ट्रीय काहीही न खरेदी करण्याचा दिवस (National Buy Nothing Day)-

संपूर्ण माहिती:

२५ नोव्हेंबर हा राष्ट्रीय काहीही न खरेदी करण्याचा दिवस म्हणून ओळखला जातो. हा दिवस उपभोक्तावादावर आणि टिकाऊपणावर (sustainability) विचार करण्यासाठी समर्पित आहे. खरेदीची लहर आणि वाढते उपभोक्तावाद यांच्या प्रभावावर विचार करण्यासाठी, या दिवशी लोकांना खरेदी न करण्याचा आणि सामाजिक, पर्यावरणीय प्रभावाचा विचार करण्यास प्रोत्साहित केले जाते.

राष्ट्रीय काहीही न खरेदी करण्याचा दिवस का?
राष्ट्रीय काहीही न खरेदी करण्याचा दिवस (National Buy Nothing Day) हा व्यक्तिगत खरेदीची आणि उपभोक्तावादाची जाणीव निर्माण करण्याचा एक साधन आहे. हा दिवस वाढत्या उपभोक्तावादावर टिकाऊपणाच्या दृष्टिकोनातून पुनर्विचार करण्यासाठी एक व्यासपीठ प्रदान करतो.

या दिवशी, लोकांना त्यांच्या खरेदीच्या सवयी आणि त्यांचा पर्यावरणावर होणारा परिणाम यावर विचार करण्यासाठी एक संधी दिली जाते. उपभोक्तावाद हा अनेक लोकांच्या जीवनाचा अविभाज्य भाग बनलेला आहे, आणि या दिवशी मुळ उद्दिष्ट हे वास्तविक गरजा आणि आवश्यकतांचा विचार करून, अत्यधिक खरेदीच्या चुकीच्या पद्धतींना आव्हान देणे आहे.

राष्ट्रीय काहीही न खरेदी करण्याचा दिवस कसा साजरा केला जातो?
खरेदी टाळा: या दिवशी लोक खरेदी करण्याचे टाळतात आणि स्मार्ट कन्स्युमरिजम (समर्थक उपभोक्तावाद) आणि सामाजिक शाश्वतता यावर विचार करतात.

सामाजिक मीडियावर जागरूकता: लोक सोशल मीडिया द्वारे इतरांना या दिवसाबद्दल जागरूक करतात आणि उपभोक्तावादावरील टीका करतात.

सामुदायिक कार्यक्रम: काही ठिकाणी या दिवशी सामुदायिक विक्री, पुनर्वापर किंवा पुनर्विक्री कार्यक्रम आयोजित केले जातात, ज्यामुळे लोकांना पुन्हा वापरण्याचा आणि टिकाऊपणाच्या महत्वावर लक्ष केंद्रित करण्याची संधी मिळते.

वैकल्पिक खरेदी पर्याय: लोकांना फिरवलेल्या वस्तूंचा उपयोग, शेअरिंग इकॉनॉमी, कला आणि हस्तकला, आणि टिकाऊ वस्त्रसंग्रह अशा वैकल्पिक पर्यायांना प्रोत्साहन दिले जाते.

राष्ट्रीय काहीही न खरेदी करण्याचा दिवस आणि उपभोक्तावाद:
उपभोक्तावाद हा एक मोठा सामाजिक आणि आर्थिक प्रवाह आहे, जो लोकांना निरंतर खरेदी करण्यास प्रेरित करतो. त्यामध्ये प्रचार, ब्रँडिंग, स्मार्टफोन आणि तंत्रज्ञानाची वाढती आवश्यकता यामुळे हस्तांतरण, खरेदी आणि पैशांचा वापर या गोष्टींवर लक्ष केंद्रीत झाले आहे. मात्र, या दिवशी लोकांना आपल्या खरेदी सवयी आणि त्याच्या पर्यावरणावर होणाऱ्या परिणामांवर विचार करण्यास प्रेरित केले जाते.

उपभोक्तावादाची काही धोके:

संसाधनांची अडचण: अनावश्यक खरेदी संसाधनांचा अपव्यय करतो, ज्यामुळे पर्यावरणाचे नुकसान होते.
अर्थव्यवस्थेतील असमानता: अत्यधिक उपभोक्तावादामुळे गरीब व श्रीमंत यामधील फरक वाढतो.
मानसिक दबाव: खरेदी करण्याची न संपणारी इच्छाशक्ती लोकांना मानसिक तणाव आणि चिंता निर्माण करू शकते.

सतत वाढते उपभोक्तावादाचे परिणाम:
पर्यावरणीय प्रभाव: निरंतर उत्पादन, कच्च्या मालाचे वापर, आणि अपव्ययामुळे प्रदूषण आणि पर्यावरणीय संकट निर्माण होते.

सामाजिक असमानता: उपभोक्तावादाच्या प्रभावामुळे, लोकांनी आर्थिक स्थितीचे प्रमाण वाढवून तीव्र असमानता निर्माण केली आहे. अधिक संपन्न आणि कमी संपन्न लोकांमध्ये फरक वाढले आहेत.

सांस्कृतिक प्रभाव: लोकांच्या जीवनशैलीत एकच ब्रँड किंवा वस्त्रांची असलेली पूर्ती अधिक महत्त्व प्राप्त करीत आहे, ज्यामुळे सांस्कृतिक मूल्यमापन आणि स्वातंत्र्यावर प्रश्न उभे राहतात.

पारंपारिक खरेदीचे पर्याय:
राष्ट्रीय काहीही न खरेदी करण्याच्या दिवसाने प्रेरणा दिली जाते की लोक अधिक टिकाऊ, नैतिक आणि सामाजिकदृष्ट्या जबाबदार खरेदी करण्याचा प्रयत्न करतील. यामध्ये दुसऱ्या हाताने विक्री (second-hand shopping), रिपेअर आणि पुनर्निर्मिती व कमीत कमी कचरा निर्माण करण्याच्या संकल्पनांचा समावेश होतो.

सारांश:
राष्ट्रीय काहीही न खरेदी करण्याचा दिवस हा उपभोक्तावाद आणि टिकाऊपणाच्या संदर्भात जागरूकता निर्माण करण्याचा एक महत्त्वपूर्ण दिवस आहे. यामुळे लोकांना त्यांची खरेदी सवय सुधारण्याची आणि पर्यावरणावर होणारा प्रतिकूल प्रभाव कमी करण्याची प्रेरणा मिळते. उपभोक्तावादावर विचार करणे आणि टिकाऊ जीवनशैलीचा स्वीकार करण्याची गरज आजच्या काळात अत्यंत महत्त्वाची आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-25.11.2024-सोमवार.
===========================================