दिन-विशेष-लेख-२५ नोव्हेंबर, १९२२ – फ्रेडरिक बँटिंग यांनी मधुमेहावर इन्सुलिनचा

[Atul Kaviraje]

१९२२: मधुमेह या आजारावरील इन्सुलिन चा शोध फ्रेडरिक बँटिंगनी यांनी जाहीर केला.

२५ नोव्हेंबर, १९२२ – फ्रेडरिक बँटिंग यांनी मधुमेहावर इन्सुलिनचा शोध जाहीर केला-

संपूर्ण माहिती:

२५ नोव्हेंबर १९२२ हा दिवस एक ऐतिहासिक टर्निंग पॉइंट होता कारण फ्रेडरिक बँटिंग आणि त्याच्या सहकार्याने मधुमेहावर उपचार करणारे इन्सुलिन हे रुग्णांसाठी एक क्रांतिकारी उपचार होऊन उभे राहिले. इन्सुलिनच्या शोधामुळे मधुमेहाच्या (Diabetes) आजारावर नियंत्रण मिळवणे आणि रुग्णांना जीवन जगण्यासाठी एक नवा मार्ग मिळवून देणे शक्य झाले.

इन्सुलिनचा शोध:
इन्सुलिन हे एक हार्मोन आहे जे पँक्रियास (अग्नाशय) मध्ये बनते. हे शरीरातील साखरेचे (ग्लूकोजचे) प्रमाण नियंत्रित करण्याचे कार्य करते. मधुमेहाच्या रुग्णांमध्ये, शरीर इन्सुलिन तयार करण्यास असमर्थ असते किंवा त्याचे प्रभावीपणे वापर करण्यास असमर्थ असते, ज्यामुळे साखरेचे प्रमाण शरीरात अत्यधिक वाढते.

फ्रेडरिक बँटिंग यांना इन्सुलिनचा शोध १९२१ मध्ये मिळाला, परंतु १९२२ मध्ये त्यांना इन्सुलिनचा उपचार रुग्णांवर वापरण्याचे यश मिळाले.

फ्रेडरिक बँटिंग आणि इन्सुलिनच्या शोधाची कहाणी:
शोधाची सुरुवात:

फ्रेडरिक बँटिंग एक कॅनेडियन शास्त्रज्ञ होते, जेव्हा त्यांना मधुमेहावर उपचार शोधण्याचा विचार आला. तेव्हा ते चार्ल्स बेस्ट नावाच्या विद्यार्थी सोबत काम करत होते.
बँटिंगने पँक्रियासच्या शोधावर काम सुरू केले आणि त्यासाठी पँक्रियासच्या लिव्हरमध्ये इन्सुलिन तयार करणाऱ्या पेशींचा अभ्यास सुरू केला.
इन्सुलिनच्या काढणीचा प्रयोग:

बँटिंग आणि बेस्ट यांनी पँक्रियासमधून इन्सुलिन काढण्यासाठी प्रयोग केले, आणि इन्सुलिन स्रावित केल्यावर त्या पदार्थाने मधुमेहाचे प्रभाव कमी करणे सुरू केले.
१९२१ मध्ये बँटिंग आणि बेस्ट यांनी कुतूहलपूर्ण प्रगती केली आणि त्यांचे शोध एका महत्वाच्या टप्प्यावर पोहोचले.
इन्सुलिनचा रुग्णांवर पहिला वापर:

१९२२ मध्ये, पेंटीगटन आणि बेस्ट यांनी इन्सुलिनचा पहिला रुग्णावर उपचार केला. एक १४ वर्षांचा मुलगा ज्या जीवनासाठी अत्यंत गंभीर स्थितीमध्ये होता, त्याला इन्सुलिन दिले आणि त्याच्याशी संबंधित सर्व समस्यांवर नियंत्रण मिळवले.
यामुळे इन्सुलिनची औषध म्हणून महत्वाची कामगिरी सिद्ध झाली आणि त्यावर आधारित उपचार सिस्टिम तयार झाली.
इन्सुलिनच्या शोधाचे महत्त्व:
मधुमेहावर नियंत्रण: इन्सुलिनच्या शोधामुळे मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी जीवनाची गुणवत्ता वाढवणारा एक प्रभावी उपचार सुरू झाला. मधुमेह असलेल्या रुग्णांना आता वयाच्या दीर्घ काळासाठी जगता येण्यास मदत मिळाली.

वैज्ञानिक क्रांती: इन्सुलिनचा शोध वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून एक क्रांतिकारी वळण होता, कारण यामुळे शोधकता आणि औषधनिर्मितीच्या क्षेत्रात नवीन मार्ग उघडले. या शोधामुळे लघवीसंबंधी उपचारांच्या आणखी पुढील संशोधनाला चालना मिळाली.

जगभरातील लाखो रुग्णांची मदत: इन्सुलिनने दुनियाभरातील लाखो मधुमेहाच्या रुग्णांना जीवनदान दिले. विशेषतः, ज्या रुग्णांना मधुमेहाचे अतिवाढीचे परिणाम होऊ लागले होते, त्यांना उपचार मिळवणे सोपे झाले.

फ्रेडरिक बँटिंग आणि नोबेल पुरस्कार:
१९२३ मध्ये फ्रेडरिक बँटिंगला आणि चार्ल्स बेस्ट याला नोबेल फिजियोलॉजी आणि मेडिसिन पुरस्कार मिळाला. त्यांना हा पुरस्कार इन्सुलिनच्या शोधावर आणि त्याच्या मधुमेहावर उपचाराच्या प्रभावी वापरावर दिला गेला.
बँटिंगने जिवंतपणासाठी उपयुक्त इलाज शोधून काढल्यामुळे त्याला वैद्यकीय क्षेत्रात प्रचंड मान्यता मिळाली.

सारांश:
२५ नोव्हेंबर १९२२ हा दिवस फ्रेडरिक बँटिंग आणि चार्ल्स बेस्ट यांच्या संशोधनासाठी एक ऐतिहासिक टप्पा होता, कारण याच दिवशी मधुमेहावर उपचार करणाऱ्या इन्सुलिनच्या शोधाची घोषणा करण्यात आली. यामुळे मधुमेह रुग्णांना एक जीवनदायिनी औषध मिळालं आणि हजारो लोकांच्या जीवनावर सकारात्मक परिणाम झाला. फ्रेडरिक बँटिंगचा इन्सुलिनच्या शोधासाठी दिला गेलेला नोबेल पुरस्कार आजही वैद्यकीय शास्त्रातील एक ऐतिहासिक महत्त्वपूर्ण घटना म्हणून ओळखला जातो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-25.11.2024-सोमवार.
===========================================