दिन-विशेष-लेख-२६ नोव्हेंबर, १९९०: मार्गारेट थॅचर यांचा राजीनामा-

[Atul Kaviraje]

१९९०: मध्ये ब्रिटनची माजी प्रधानमंत्री मार्गारेट थॅचर यांनी त्यांचा राजीनामा ब्रिटन च्या राणीला सोपवला होता.

२६ नोव्हेंबर, १९९०: मार्गारेट थॅचर यांचा राजीनामा-

२६ नोव्हेंबर, १९९० हा दिवस ब्रिटनच्या राजकारणाच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. ब्रिटनच्या माजी प्रधानमंत्री मार्गारेट थॅचर यांनी याच दिवशी राणी एलिजाबेथ द्वितीय यांच्याकडे आपला राजीनामा सादर केला. त्यांचा राजीनामा एका दीर्घ आणि प्रभावशाली कार्यकाळानंतर आला.

मार्गारेट थॅचर: एक परिचय
मार्गारेट थॅचर या ब्रिटनच्या इतिहासातील सर्वात प्रसिद्ध आणि प्रभावशाली पंतप्रधानांपैकी एक होत्या. त्या १९७९ ते १९९० पर्यंत ब्रिटनच्या पंतप्रधान होत्या आणि त्या युनायटेड किंगडमच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान होत्या. त्यांना "आयरन लेडी" या उपनामानेही ओळखले जात होते, कारण त्यांचा नेतृत्व करणारा आणि कठोर धोरणांचा अंदाज प्रचलित होता.

थॅचरच्या राजकीय कारकिर्दीची पार्श्वभूमी
राजकारणातील प्रवेश: मार्गारेट थॅचर यांनी १९५९ मध्ये कॉनझर्व्हेटिव्ह पार्टीच्या सदस्य म्हणून संसदेत प्रवेश केला आणि लवकरच त्या पार्टीच्या प्रभावशाली नेत्यांपैकी एक बनल्या. १९७५ मध्ये त्यांना पार्टीचे नेतृत्व मिळाले आणि त्यांनी पार्टीच्या ध्येयधोरणात कठोरपणे बदल केले.

१९७९ मध्ये पंतप्रधानपदाची शपथ: १९७९ मध्ये, ब्रिटनमधील आर्थिक मंदी आणि कामगार हडताळा यांच्या पार्श्वभूमीवर थॅचर यांनी पंतप्रधानपदाची शपथ घेतली. त्यांनी सरकारचे धोरण निजीकरण (privatization), विमुक्त बाजार अर्थव्यवस्था (free market economy), आणि कठोर खर्च नियंत्रण यावर केंद्रित केले.

आंतरराष्ट्रीय प्रभाव: थॅचर यांनी आपल्या कठोर राजकीय धोरणांमुळे आंतरराष्ट्रीय स्तरावरही लक्ष वेधले. विशेषत: फॉकलंड युद्ध (1982) मध्ये त्यांचा दृढ नेतृत्व ठरला आणि यामुळे त्यांना राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मोठा सन्मान मिळाला.

थॅचरच्या इतर धोरणांची आव्हाने: त्यांचे मुख्य धोरणे आर्थिक क्षेत्रात व्यापक बदल करण्यावर केंद्रित होती. तथापि, या धोरणांच्या विरोधात ब्रिटनमधील मोठ्या जनसमूहाकडून विरोध झाला. कामगार संघटनांची मोठी हडताळा आणि समाजवादी विचारधारेचा विरोध यामुळे त्यांच्या नेतृत्वावर दबाव वाढत गेला.

१९९० मध्ये राजीनाम्याचा निर्णय
१. लोकप्रियतेत घट: १९८७ मध्ये थॅचर यांनी दुसऱ्यांदा पंतप्रधान म्हणून शपथ घेतली होती, पण १९९०च्या सुरुवातीला त्यांची लोकप्रियता घटली होती. उच्च करांचे धोरण, नवीन समाजशास्त्रीय नोकरी धोरण, आणि युरोपीय समुदायाशी असलेले तणाव या कारणांनी त्यांना पक्षाच्या आंतरदृष्टिकोनातून विरोध सुरू झाला.

२. पक्षांतर्गत विद्वेष: १९९० मध्ये थॅचर यांनी कॉनझर्व्हेटिव्ह पार्टीच्या आंतरिक ध्रुवीकरणाचे अनुभवले. अनेक सदस्यांनी तिच्या धोरणांची कडक टीका केली, आणि तिच्या नेतृत्वावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले. विशेषत: युरोपियन एकत्रीकरण (European integration) आणि तिसऱ्या जगातल्या आर्थिक धोरणांवर असलेल्या मतभेदांमुळे पार्टीत अंतरविरोध सुरू झाले.

३. राजीनाम्याचा निर्णय: या संकटांच्या पार्श्वभूमीवर, मार्गारेट थॅचर यांनी २६ नोव्हेंबर १९९० रोजी ब्रिटनच्या राणी एलिजाबेथ द्वितीय यांना त्यांचा राजीनामा सादर केला. त्यांच्या स्थानावर जॉन मेजर यांना निवडले गेले, ज्यांनी त्यांचा प्रतिस्पर्धी म्हणून पंतप्रधानपदाची शपथ घेतली.

मार्गारेट थॅचरचा राजीनामा: एक महत्त्वाचा टप्पा
मार्गारेट थॅचरचा राजीनामा ब्रिटनच्या राजकारणात एक मोठा टर्निंग पॉइंट ठरला. त्यांच्या नेतृत्वाच्या काळात ब्रिटनने आर्थिक, सामाजिक आणि आंतरराष्ट्रीय धोरणांमध्ये मोठे बदल अनुभवले, आणि त्यांच्या निर्णयांचा दीर्घकालीन प्रभाव होता.

समाजातील बदल: थॅचरच्या धोरणांमुळे ब्रिटनमध्ये निजीकरण आणि विमुक्त बाजार या संकल्पनांना वाव मिळाला. त्याचबरोबर, सामाजिक सुरक्षेसाठी दिलेल्या फायली कमी केल्या आणि शहरी भागात आयुष्याच्या शैलीवर विपरीत प्रभाव टाकला.

आंतरराष्ट्रीय धोरण: त्यांनी अमेरिका आणि अन्य पश्चिमी देशांशी चांगले संबंध ठेवले आणि शीत युद्धाच्या शेवटी इंग्लंडला एक प्रभावी सहकारी बनवले.

निष्कर्ष
मार्गारेट थॅचर यांनी २६ नोव्हेंबर, १९९० रोजी ब्रिटनच्या राणीला राजीनामा दिला, ज्यामुळे त्यांची ११ वर्षांची पंतप्रधानपदावरची कार्यकाल संपला. त्यांच्या कार्यकाळात ब्रिटनने अनेक आर्थिक, सामाजिक, आणि राजकीय बदल पाहिले, आणि त्यांचा "आयरन लेडी" म्हणून प्रसिद्ध असलेला कठोर नेतृत्वशक्तीचा छाप ब्रिटनच्या इतिहासावर कायमचा ठरला.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-26.11.2024-मंगळवार.
===========================================