तंत्रज्ञान आणि त्याचा समाजावर होणारा परिणाम-

[Atul Kaviraje]

तंत्रज्ञान आणि त्याचा समाजावर होणारा परिणाम-

आजच्या काळात तंत्रज्ञानाने आपल्या जीवनातील प्रत्येक पैलूवर प्रभाव टाकला आहे. तंत्रज्ञानाने जीवनाच्या सर्व क्षेत्रात प्रगती साधली आहे, आणि हे केवळ व्यक्तीच्या जीवनातच नाही, तर समाजातही मोठे बदल घडवून आणले आहेत. यामुळे अनेक बाबतीत लोकांच्या विचारधारा, कुटुंबाची संरचना, सामाजिक वर्तमन आणि आर्थिक स्थितीवर प्रभाव पडला आहे.

१. तंत्रज्ञान आणि दैनंदिन जीवन
तंत्रज्ञानाच्या विकासामुळे दैनंदिन जीवनात अनेक सोयी निर्माण झाल्या आहेत. मोबाईल फोन, इंटरनेट, स्मार्ट उपकरणे, ई-हॉस्पिटल्स, ऑनलाईन शिक्षण इत्यादी सुविधा लोकांच्या जीवनाचा अविभाज्य भाग बनल्या आहेत. उदाहरणार्थ, आता लोक घरबसल्या बॅंकिंग करतात, शॉपिंग करतात, तसेच आपल्या कामासाठी इंटरनेटचा वापर करतात.

उदाहरण:
कोविड-१९ महामारी दरम्यान, तंत्रज्ञानाने ऑनलाइन शिक्षण, घरून काम करणे, व्हिडीओ कॉलिंगच्या माध्यमातून समाजाशी संपर्क ठेवणे याला एक नवा वळण दिला. अनेक विद्यार्थ्यांनी घरबसल्या ऑनलाईन शिक्षण घेतले, आणि व्यावसायिकांनी घरूनच कार्यालयीन कामे केली.

२. तंत्रज्ञानाचा सामाजिक परिणाम
तंत्रज्ञानामुळे व्यक्तींचा परस्पर संवाद बदलला आहे. सोशल मिडिया, व्हॉट्सअ‍ॅप, फेसबुक, ट्विटर यासारख्या प्लॅटफॉर्म्समुळे लोक एकमेकांशी संवाद साधत असले तरी, यामुळे व्यक्तिमत्वात एक नवा अंशी बदल झाला आहे.

उदाहरण:
पूर्वीच्या काळी लोक घरात बसून, शेजाऱ्यांसोबत, मित्र-मैत्रिणींसोबत वाचन, खेळ, किंवा संवाद करत होते, पण आता ते सर्व सोशल मीडियाच्या वर्तमनावर अवलंबून झाले आहेत. ज्यामुळे शारीरिक संवाद कमी झाला आहे, आणि सामाजिक संबंधांमध्ये एक प्रकारचा फटका बसला आहे.

३. तंत्रज्ञानाचे सकारात्मक परिणाम
तंत्रज्ञानाने अनेक नवे क्षेत्र उघडले आहेत. आरोग्य, शिक्षण, आणि विज्ञान यासारख्या क्षेत्रांमध्ये मोठे बदल झाले आहेत. आज, व्हर्च्युअल सर्जरी, जेनेटिक संशोधन, ड्रोन टेक्नॉलॉजी आणि स्पेस एक्सप्लोरेशन यांसारख्या गोष्टी तंत्रज्ञानामुळे शक्य झाल्या आहेत.

उदाहरण:
आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या सहाय्याने, डॉक्टर आता रुग्णांची सर्जरी दूरदर्शन प्रणाली किंवा रोबोटच्या मदतीने अधिक चांगल्या प्रकारे करू शकतात. हे सर्व आपल्या वैद्यकीय क्षेत्रात नवीन क्रांतीचे उदाहरण आहे.

४. तंत्रज्ञानाचा नकारात्मक परिणाम
जरी तंत्रज्ञानाने अनेक क्षेत्रात क्रांती केली असली तरी, त्याचा नकारात्मक प्रभाव देखील दिसून येतो. तंत्रज्ञानाच्या अति वापरामुळे मानसिक आरोग्यावर वाईट परिणाम होऊ शकतात. सोशल मीडिया व त्यावर असलेल्या फसव्या माहितीमुळे तरुण पिढी भ्रमित होऊ शकते.

उदाहरण:
आजकाल सोशल मिडियावर खोट्या बातम्या (fake news) च्या प्रसारामुळे लोकांमध्ये गोंधळ निर्माण होतो. तसेच, स्मार्टफोन आणि इंटरनेटच्या अतिवापरामुळे अनेक लोक मानसिकदृष्ट्या हताश आणि चिंताग्रस्त होतात. मुलांची शारीरिक क्रिया कमी होऊन, ते दिवसभर स्क्रीनसमोर बसा आणि खेळाच्या कमी होणार्या संधीमुळे आरोग्यावर वाईट परिणाम होतो.

५. तंत्रज्ञान आणि आर्थिक बदल
तंत्रज्ञानाने जागतिक अर्थव्यवस्थेला मोठ्या प्रमाणात प्रभावित केले आहे. यामुळे उत्पादन प्रक्रिया, व्यापार आणि सेवा क्षेत्रात प्रगती साधली आहे. तसेच, इंटरनेटद्वारे ग्लोबल मार्केटिंग आणि डिजिटल मार्केटिंगचे नवीन मार्ग तयार झाले आहेत.

उदाहरण:
इ-कॉमर्स वेबसाइट्स जसे की अ‍ॅमेझॉन, फ्लिपकार्ट इत्यादींमुळे लोक घरबसल्या खरेदी करू शकतात. यामुळे त्यांना वेगवेगळ्या प्रॉडक्ट्स उपलब्ध होतात आणि व्यापाऱ्यांना आपल्या व्यवसायाची विस्तारीत शक्यता प्राप्त होते.

६. तंत्रज्ञानाचे भविष्य
तंत्रज्ञानाचा भविष्यावरही मोठा प्रभाव पडणार आहे. कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI), रोबोटिक्स, बायोटेक्नॉलॉजी आणि ५जी नेटवर्क यासारख्या गोष्टी भविष्यात अधिक प्रचलित होणार आहेत.

उदाहरण:
AI आणि मशीन लर्निंगच्या सहाय्याने, भविष्यात स्मार्ट शहर, स्मार्ट आरोग्य सुविधा आणि ऑटोमेटेड वाहने तयार होण्याची शक्यता आहे. हे सर्व बदल लोकांच्या जीवनमानात सुधारणा आणतील.

निष्कर्ष:
तंत्रज्ञानाच्या प्रभावाने समाजाचा चेहरा पूर्णपणे बदलला आहे. त्याचे सकारात्मक आणि नकारात्मक दोन्ही परिणाम आहेत. जरी तंत्रज्ञानाने जीवनातील अनेक गोष्टी सुलभ आणि सोयीस्कर केल्या असल्या तरी, त्याचा अति वापर किंवा चुकीचा वापर गंभीर समस्या निर्माण करू शकतो. म्हणून, तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर करणे आवश्यक आहे. आपल्याला ते सकारात्मकतेसाठी आणि समाजाच्या भल्यासाठी वापरायला हवं.

तंत्रज्ञानाच्या युगात, एक गोष्ट स्पष्ट आहे की, याचे अनुकूल परिणाम आपल्याला समाजाच्या एकत्रित प्रगतीमध्ये सहायक ठरू शकतात, पण त्याच्या बरोबरच त्याचे नकारात्मक परिणाम टाळणे देखील तितकेच महत्त्वाचे आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-29.11.2024-शुक्रवार.
===========================================