दिन-विशेष-लेख-28 नोव्हेंबर, १८९५: ल्युमियर बंधूंनी पॅरिसमध्ये पहिल्या चित्रपटाचा

[Atul Kaviraje]

१८९५: ऑगस्टा व लुई या ल्युमियर बंधूंनी पॅरिस येथे चित्रपटाचा जगातील पहिला खेळ सादर केला. या खेळाचे तिकीट होते एक फ्रँक. पहिल्या खेळाचे उत्पन्न आले फक्त ३५ फ्रँक. मात्र नंतर तो खेळ एवढा लोकप्रिय झाला की आठवडाभरातच त्याचे दिवसाला २० खेळ होऊन दिवसाला २००० फ्रँक एवढे भरघोस उत्पन्न मिळू लागले.

28 नोव्हेंबर, १८९५: ल्युमियर बंधूंनी पॅरिसमध्ये पहिल्या चित्रपटाचा खेळ सादर केला-

परिचय: २८ नोव्हेंबर १८९५ रोजी, ऑगस्टा आणि लुई ल्युमियर या दोन फ्रेंच शास्त्रज्ञ आणि चित्रपट निर्माता बंधूंनी पॅरिसमधील ग्रँड कॅफे मध्ये पहिला चित्रपट सादर केला. हा चित्रपट सादरीकरण चित्रपटाच्या इतिहासात एक मोठा टर्निंग पॉइंट ठरला. याला आज आम्ही 'सिनेमा' किंवा 'फिल्म' म्हणून ओळखतो. यामध्ये बंधूंनी 'कायमचा चित्रपट उद्योग' सुरू करण्याची शक्यता दर्शवली.

इतिहासिक पार्श्वभूमी:

१. ल्युमियर बंधू आणि त्यांचे योगदान:

ऑगस्टा आणि लुई ल्युमियर हे फ्रेंच चित्रपट निर्माता आणि संशोधक होते. त्यांनी सिनेमॅटोग्राफ नावाच्या चित्रपट यंत्राचा शोध लावला, ज्यामुळे चित्रपट तयार करणे आणि त्याचे प्रक्षिपण (projection) करणे शक्य झाले.
१८९५ मध्ये त्यांच्याकडून सादर करण्यात आलेल्या चित्रपटाच्या खेळाला "सिनेमा" या नावाने ओळखले गेले.

२. चित्रपट सादरीकरण:

२८ नोव्हेंबर १८९५ रोजी, पॅरिसच्या ग्रँड कॅफे मध्ये ल्युमियर बंधूंनी सादर केलेल्या चित्रपटात दोन प्रमुख लघुनिबंध (short films) दाखवले. यामध्ये "ला एंट्री डू ट्रॅम" (The Entry of the Tram) आणि "लेआरेल" (The Arrival of a Train at La Ciotat) यासारखे साधे आणि छोटे दृश्य होते.
हे चित्रपट असे होते ज्यामध्ये साध्या, दैनंदिन जीवनातील घटक दाखवले जात होते, जसे की लोक ट्रॅममध्ये प्रवेश करत होते, किंवा रेल्वे स्थानकावर रेल्वे पोहोचत होती.

प्रारंभिक आव्हान आणि यश:

१. सुरुवातीचे उत्पन्न:

पहिल्या चित्रपटाच्या सादरीकरणाचा अनुभव एवढा यशस्वी नव्हता. पहिल्या खेळात, दर्शकांची संख्या कमी होती, आणि चित्रपटाचे उत्पन्न फक्त ३५ फ्रँक झाले.
तिकीटाची किंमत १ फ्रँक ठेवली होती, त्यामुळे या सादरीकरणाला प्रारंभिक यश मिळाले नाही.

२. उत्पन्नाची वाढ:

तरीही, या चित्रपटाने जलद लोकप्रियता मिळवली. खूप लवकरच चित्रपटाचे खेळ दिवसेंदिवस वाढत गेले. सुरुवातीला एक खेळ फक्त एकाच दिवशी होता, पण नंतर तो आठवड्यातून २० खेळ होऊ लागला.
प्रत्येक दिवशी २००० फ्रँक इतके उत्पन्न मिळू लागले, ज्यामुळे चित्रपट क्षेत्राचे भवितव्य बदलून गेले.

महत्त्वाचे घटक:

१. प्रथम 'सिनेमॅटोग्राफ' यंत्राचे महत्त्व:

सिनेमॅटोग्राफ हे यंत्र ल्युमियर बंधूंनी विकसित केले होते, जे एकाच वेळी चित्रपट तयार करण्याची, फिल्म प्रदर्शित करण्याची आणि चित्रपट दाखवण्यासाठी प्रक्षिपण करण्याची क्षमता राखत होते.
यंत्राचा विकास केल्यामुळे चित्रपट चित्रकलेच्या क्षेत्रात एक नवीन दृष्टीकोन आणू शकले, आणि त्याच्या माध्यमातून लोकांनी चित्रपटांना एक नवा आकार दिला.

२. पहिल्या चित्रपटाच्या सादरीकरणाचे प्रभाव:

हा दिवस चित्रपटाच्या इतिहासात एक महत्त्वपूर्ण टप्पा ठरला, कारण त्याद्वारे एक नवीन मनोरंजनाचे माध्यम जगभरात आले.
'सिनेमॅटोग्राफ' यंत्राच्या माध्यमातून ऑगस्टा आणि लुई ल्युमियर यांनी चित्रपटाचे उत्पादन, दृष्य अनुभव आणि लोकांसमोर त्याची सादरीकरणाची पद्धत याला एक व्यावसायिक रूप दिले.

३. चित्रपट इंडस्ट्रीचा आरंभ:

या पहिल्या चित्रपटाच्या सादरीकरणामुळे चित्रपट निर्मिती आणि प्रक्षिपण या प्रक्रियेतील नवीन वाटचाल सुरू झाली. त्याचा पुढील काळात प्रभाव फार मोठा पडला, आणि चित्रपट उद्योग चांगल्या प्रकारे वाढू लागला.
चित्रपट क्षेत्राला व्यवसायाचे रूप देण्यात येथूनच सुरुवात झाली आणि विविध सिनेमाची निर्मिती व चित्रपटांच्या प्रचाराची पद्धत अधिक प्रभावी होऊ लागली.

उदाहरण:

दुसरे चित्रपट सादरीकरण:
यानंतर, ल्युमियर बंधूंनी एका वर्षात जवळपास ५० चित्रपट सादर केले, ज्यामध्ये वेगवेगळ्या दृष्यांचा आणि दृश्यांच्या प्रकारांचा समावेश होता.
या चित्रपटांमध्ये जीवनाच्या छोटे, सामान्य क्षण दाखवले जात होते, जसे की लोकांचे कामकाज, कारखान्यातील कामकाजी महिला, ट्रॅममध्ये प्रवास करणारे लोक इत्यादी.

निष्कर्ष: २८ नोव्हेंबर १८९५ चा दिवस चित्रपट इतिहासातील एक सुवर्णकाल ठरला. या दिवशी ल्युमियर बंधूंनी चित्रपटाच्या जगात एक नवीन युग सुरू केले. त्याच्या माध्यमातून मनोरंजनाचे एक नवं रूप, एक नवा उद्योग आणि नवा तंत्रज्ञान सादर झाला. यामुळे चित्रपट निर्मितीचा मार्ग मोकळा झाला आणि जगभरातील लाखो लोक चित्रपट पाहण्याचे अनुभव घेऊ लागले.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-28.11.2024-गुरुवार.
===========================================