दर्श अमावस्या – 30 नोव्हेंबर 2024-

[Atul Kaviraje]

दर्श अमावस्या-

दर्श अमावस्या – 30 नोव्हेंबर 2024-

दर्श अमावस्या हा एक महत्त्वाचा हिंदू पंचांगानुसार दरवर्षी असणारा एक पवित्र दिवस आहे. या दिवसाला विशेषतः उपास्य देवतेच्या पूजेचा, तर्पणाचा आणि पितृस्मरणाचा महत्व असतो. ३० नोव्हेंबर २०२४ रोजी दर्श अमावस्या साजरी होईल, जी एक विशेष महत्व असलेली अमावस्या आहे.

दर्श अमावस्या म्हणजे काय?
दर्श अमावस्या म्हणजे मार्गशीर्ष महिन्याच्या अमावस्येला म्हटले जाते. हिंदू धर्मानुसार प्रत्येक महिन्याच्या अमावस्येला विशेष धार्मिक कार्ये केली जातात, पण दर्श अमावस्या खास महत्वाची मानली जाते. या अमावस्येला विशेषत: पितृपक्ष चा एक भाग मानला जातो आणि या दिवशी पितरांचा तर्पण करण्याची परंपरा आहे.

मार्गशीर्ष महिन्यातील अमावस्या म्हणजेच पितरांचे स्मरण करण्याचा, त्यांना शांती देण्याचा आणि आपले कार्य फलदायी होण्यासाठी प्रार्थना करण्याचा दिवस असतो.

दर्श अमावस्येचे धार्मिक महत्व:

पितृदोष निवारण:

या दिवशी पितरांचे तर्पण, स्नान, आणि दान दिले जाते. यामुळे पूर्वजांचा आशीर्वाद मिळतो आणि पितृदोष निवारण होतो, असे मानले जाते.
घरातील वडीलधाऱ्यांचा आशीर्वाद मिळवण्यासाठी याचे खास महत्त्व आहे.

गंगास्नान आणि पूजा:

काही ठिकाणी या दिवशी गंगास्नान किंवा अन्य पवित्र नद्यांमध्ये स्नान करण्याची परंपरा आहे.
या दिवशी विशेष पूजा केली जाते आणि तंत्र-मंत्राचा वापर करून पितरांचा आशीर्वाद प्राप्त केला जातो.

दैनिक कर्मे आणि व्रत:

या दिवशी काही लोक विशेष व्रत धारण करतात आणि सर्व भक्ती कार्ये श्रद्धेने पूर्ण करतात.
दर्शन आणि देवपूजा:

प्राचीन शास्त्रांनुसार, या दिवशी देवता आणि पितरांचे पूजन करणे विशेष लाभकारी मानले जाते.

दर्श अमावस्येची पूजा कशी केली जाते?
स्नान: शुद्धता प्राप्त करण्यासाठी सकाळी सूर्योदयाच्या आधी स्नान करण्याची परंपरा आहे. काही ठिकाणी गंगास्नान किंवा तीर्थस्नानाची महत्वाची पूजा केली जाते.

तर्पण: पितरांना तर्पण अर्पण करणे म्हणजे पाणी, तेल, तुळशी पान आणि धूप अर्पण करून पितरांचे स्मरण करणे. हा एक शुद्ध आचार आहे जो पूर्वजांचा आशीर्वाद मिळवण्यासाठी केला जातो.

दान: या दिवशी ब्राह्मणांना, गरजू लोकांना, किंवा साधू संतांना वस्त्र, अन्न, किंवा पैसे दान देणे हे महत्वाचे असते.

ध्यान आणि पूजा: संपूर्ण दिवस भर ध्यान, मंत्रजाप आणि पूजा अर्चा केली जाते. विशेषत: पितरांची प्रार्थना करण्यासाठी 'पितृ दोष' निवारणाच्या मंत्रांचा उच्चार केला जातो.

दर्श अमावस्येची महत्त्वपूर्ण तिथीचे विशेष प्रभाव:
दर्श अमावस्या म्हणजेच एक पवित्र तिथी आहे. काही लोक त्यात विशेष उपवास देखील करतात, ज्यामुळे त्यांना मानसिक आणि शारीरिक शुद्धता मिळते. हा दिवस एक प्रकारे पुनः जन्माचा, पवित्रतेचा आणि आत्मशुद्धतेचा दिन मानला जातो.

दर्श अमावस्येचा दुसरा महत्त्वाचा पैलू म्हणजे अंधकारातून प्रकाशाकडे वळणे. अमावस्या म्हणजेच चंद्राचे अस्तित्व न असलेली रात्र, पण याच रात्री संकल्प घेऊन दीप प्रज्वलित करणे आणि सकारात्मक ऊर्जा प्राप्त करणे हेसुद्धा एक महत्वाचे प्रतीक आहे.

दर्श अमावस्या आणि भारतीय संस्कृती:
भारतीय संस्कृतीत अमावस्या विशेषत: पितृस्मरण आणि आत्मकल्याणाशी संबंधित आहे. या दिवशी अनेक हिंदू धर्माच्या धार्मिक स्थळांवर उत्सव व कार्यक्रम आयोजित केले जातात. अनेक ठिकाणी व्रत, हवन आणि यज्ञ यांचे आयोजन देखील होतात.

निष्कर्ष:
दर्श अमावस्या एक अत्यंत पवित्र आणि महत्त्वाचा दिवस आहे. पितरांचे आशीर्वाद प्राप्त करण्यासाठी, आत्मशुद्धता साधण्यासाठी आणि धार्मिक कार्ये पूर्ण करण्यासाठी हा दिवस अत्यंत उपयुक्त आहे. त्याचप्रमाणे, हा दिवस भक्तिरस आणि आध्यात्मिक साधनेसाठी एक मोठा अवसर आहे.

त्यामुळे, या अमावस्येच्या दिवशी सर्वांनी त्यांचे कर्म, पूजा आणि तर्पण श्रद्धेने पार करावे, जेणेकरून पितरांचा आशीर्वाद प्राप्त होईल आणि जीवनात सुख, समृद्धी आणि शांती मिळेल.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-30.11.2024-शनिवार.
===========================================