दिन-विशेष-लेख-30 नोव्हेंबर: आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग व्यक्ती दिन-

[Atul Kaviraje]

International Day of Persons with Disabilities - A day to promote the rights and well-being of persons with disabilities and raise awareness of their situation in every aspect of political, social, economic, and cultural life.

30 नोव्हेंबर: आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग व्यक्ती दिन-

पार्श्वभूमी:

३० नोव्हेंबर हा दिवस आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग व्यक्ती दिन (International Day of Persons with Disabilities) म्हणून साजरा केला जातो. याचा मुख्य उद्देश दिव्यांग व्यक्तींच्या अधिकारांची आणि त्यांचे भल्यासाठी काम करणाऱ्या धोरणांची जागरूकता वाढवणे आहे. हा दिवस संयुक्त राष्ट्र संघाने १९९२ मध्ये स्थापित केला आणि तो दरवर्षी साजरा केला जातो.

उद्देश:

आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग व्यक्ती दिनाचा मुख्य उद्देश दिव्यांग व्यक्तींच्या समावेशासाठी जागरूकता वाढवणे आणि त्यांचे जीवन अधिक सोयीस्कर, समावेशक आणि सुरक्षित बनवणे आहे. या दिवशी, दिव्यांग व्यक्तींना समाजाच्या सर्व क्षेत्रांमध्ये समान संधी मिळाव्यात यासाठी राजकीय, सामाजिक, आर्थिक, आणि सांस्कृतिक जीवनातील अडचणींवर लक्ष केंद्रित केले जाते. त्याचसोबत दिव्यांग व्यक्तींच्या हक्कांची संरक्षण आणि त्यांना योग्य मार्गदर्शन मिळवण्यासाठी जागरूकता निर्माण केली जाते.

मुख्य मुद्दे आणि उद्दीष्टे:

दिव्यांग व्यक्तींच्या अधिकारांची रक्षण: दिव्यांग व्यक्तींसाठी समान अधिकार, न्याय, आणि संधी मिळवण्याचा प्रयत्न करणे. यामध्ये रोजगार, शिक्षण, आणि आरोग्य सेवा यांसारख्या बाबींचा समावेश आहे.

समावेशक समाज निर्माण करणे: दिव्यांग व्यक्तींच्या सर्वसमावेशकतेची समाजातील विविध स्तरांवर प्रशंसा करणे, आणि त्यांना सामाजिक, शैक्षणिक, आणि व्यावसायिक क्षेत्रांमध्ये संधी देणे.

सामाजिक आणि सांस्कृतिक जीवनातील समावेश: दिव्यांग व्यक्तींच्या संप्रेषण आणि सांस्कृतिक आदानप्रदानाची संधी वाढवणे आणि त्यांना विविध सांस्कृतिक व सामाजिक घटनांमध्ये भाग घेण्यास प्रेरित करणे.

दिव्यांग व्यक्तींसाठी सुविधा आणि तंत्रज्ञान: दिव्यांग व्यक्तींना त्यांच्या दैनंदिन जीवनात सहाय्य करणाऱ्या उपकरणांची उपलब्धता आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचे उपयोग. यामुळे त्यांचा जीवनमान सुधारता येईल आणि ते अधिक आत्मनिर्भर होऊ शकतील.

महत्व: आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग व्यक्ती दिन ही दिव्यांग व्यक्तींच्या जीवनाची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी एक महत्वपूर्ण जागरूकता अभियान आहे. या दिवसाने समाजाला या व्यक्तींविषयी संवेदनशील बनवले आहे, आणि समाजाच्या प्रत्येक घटकात त्यांचा समावेश कसा करावा यावर लक्ष केंद्रित केले आहे. हा दिवस दिव्यांग व्यक्तींना कमी समजण्याच्या मानसिकतेचा विरोध करतो आणि त्यांच्या योगदानाचे महत्त्व ओळखतो. तसेच, त्यांना समाजात पूर्णपणे समाविष्ट करण्यासाठी सर्वत्र योग्य धोरणांची आवश्यकता दर्शवतो.

जागरूकता आणि योगदान:

या दिवशी, विविध सरकारी आणि निदान संस्थांकडून कार्यक्रम आयोजित केले जातात, ज्यामध्ये दिव्यांग व्यक्तींच्या अधिकारांवरील चर्चासत्रं, कला व संस्कृतीचे प्रदर्शने, आणि स्वतंत्रतेचे संदेश दिले जातात. ह्या कार्यक्रमांचे उद्दीष्ट आहे:

दिव्यांग व्यक्तींच्या जीवनातील अडचणी आणि त्यांना मिळणाऱ्या सेवा याबद्दल चर्चा करणे.
दिव्यांग व्यक्तींच्या सर्वसमावेशकतेसाठी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सहयोग आणि उपाययोजना सुचवणे.
दिव्यांग व्यक्तींच्या हक्कांच्या संरक्षणासाठी काही उदाहरणे:

वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) आणि युनायटेड नेशन्सने दिव्यांग व्यक्तींच्या जीवनातील सर्व अडचणींवर लक्ष केंद्रित करणारे धोरणे तयार केली आहेत.

भारत सरकारने २०१६ मध्ये "दिव्यांगजन" शब्दाचा स्वीकार केला आणि दिव्यांग व्यक्तींना सामाजिक, आर्थिक, आणि राजकीय जीवनात समाविष्ट करण्यासाठी काही महत्त्वाची सुधारणा केली आहे. "आरपीडब्ल्यूडी" (Rights of Persons with Disabilities) कायदा त्यातील एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.

विविध देशांमध्ये दिव्यांग व्यक्तींना सहली आणि पर्यटनासारख्या क्षेत्रात विशेष सवलती आणि सुविधांद्वारे ते अधिक सक्षम बनवले जातात.

निष्कर्ष:

आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग व्यक्ती दिन प्रत्येकाच्या जीवनात दिव्यांग व्यक्तींना योग्य स्थान देण्याचे महत्त्व अधोरेखित करतो. हा दिवस दिव्यांग व्यक्तींच्या हक्कांचा आदर आणि समावेश करण्यासाठी जागतिक स्तरावर एक आवाहन आहे. समाजातील प्रत्येक व्यक्तीला दिव्यांग व्यक्तींना सहकार्य, सन्मान आणि संधी देण्याची आवश्यकता आहे, जेणेकरून त्यांचे जीवन अधिक सुसंस्कृत आणि सक्षम होईल.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-30.11.2024-शनिवार.
===========================================