दिन-विशेष-लेख-३० नोव्हेंबर, १९९८: एक्सॉन आणि मोबिल यांच्यामध्ये ७३.७ बिलियन

[Atul Kaviraje]

१९९८: एक्सॉन आणि मोबिल यांच्यामध्ये ७३.७ बिलियन अमेरिकन डॉलर्स चा करार झाल्यामुळे एक्सॉनमोबिल ही जगातील सर्वात मोठी कंपनी तयार झाली.

३० नोव्हेंबर, १९९८: एक्सॉन आणि मोबिल यांच्यामध्ये ७३.७ बिलियन अमेरिकन डॉलर्स चा करार झाल्यामुळे एक्सॉनमोबिल ही जगातील सर्वात मोठी कंपनी तयार झाली.

घटना:

३० नोव्हेंबर १९९८ रोजी, तेल उद्योगातील दोन मोठ्या कंपन्या एक्सॉन (Exxon) आणि मोबिल (Mobil) यांच्यात एक ऐतिहासिक करार झाला. या करारामुळे एक्सॉनमोबिल (ExxonMobil) नावाची नवी कंपनी अस्तित्वात आली, जी त्या वेळेस जगातील सर्वात मोठी कंपनी बनली. या विलीन होणाऱ्या कंपन्यांच्या संयुक्त मूल्यामुळे एक उच्च प्रमाणात उद्योग वर्चस्व निर्माण झाले आणि तेल क्षेत्रात एक नवीन अध्याय सुरू झाला.

कराराची माहिती:

१. विलिनीकरणाचा आकार: एक्सॉन आणि मोबिल या दोन कंपन्यांच्या विलिनीकरणामुळे ७३.७ बिलियन अमेरिकी डॉलर्स (अंदाजे ₹५ लाख ७५ हजार कोटी) चा करार झाला. हा करार त्या काळातील एक अत्यंत मोठा कॉर्पोरेट विलिनीकरण करार होता.

दोन कंपन्यांचा इतिहास:

एक्सॉन ही कंपनी स्टँडर्ड ऑइल ऑफ न्यू जर्सी च्या नावाने १८९२ मध्ये स्थापन झाली होती आणि ती एक प्रमुख तेल कंपनी बनली होती.
मोबिल (ज्याचा आधीचा नाव "मोबिल ऑईल" होता) १९११ मध्ये अमेरिकेतील स्टँडर्ड ऑइल कंपनीच्या विभाजनानंतर अस्तित्वात आली होती.

सामान्य उद्दिष्टे: दोन कंपन्यांच्या विलिनीकरणाचा मुख्य उद्देश उत्पादन क्षमता वाढवणे, वितरण नेटवर्कचा विस्तार, आणि ऑइल रिफायनिंग व तेल उत्पादन च्या क्षेत्रातील एकाधिकार मजबूत करणे होता. या विलिनीकरणामुळे कंपन्यांना आर्थिकदृष्ट्या अधिक स्थिरता आणि जागतिक स्पर्धेत चांगली सुसंगती मिळाली.

एक्सॉनमोबिलची स्थापना:

विलिनीकरणानंतर एक्सॉनमोबिल ही तेल आणि ऊर्जा क्षेत्रातील एक जागतिक सुपरपॉवर बनली. त्यानंतरची काही वर्षे, कंपनीने तेल, गॅस, आणि ऊर्जा संबंधित सेवा आणि उत्पादनांच्या क्षेत्रात अनेक मोठ्या योजना राबविल्या.

एक्सॉनमोबिल ने अत्याधुनिक तेल उत्पादन, रिफायनिंग आणि वितरक प्रणालींचा वापर केला. कंपनीच्या दृष्टीने, ही विलिनीकरणाची प्रक्रिया व्यवसायाच्या समृद्धी आणि वाढीसाठी एक महत्वाचा टप्पा ठरली.

एक्सॉनमोबिल सध्या देखील जागतिक तेल उद्योगातील सर्वात मोठ्या कंपन्यांपैकी एक आहे. याचा मुख्यालय अमेरिका येथील टेक्सास मध्ये स्थित आहे.

महत्व:

१. वर्ल्ड मार्केटमधील वर्चस्व:

विलिनीकरणामुळे एक्सॉनमोबिल हा जगातील सर्वात मोठा कंपनी बनला. त्याचा व्यापार वर्चस्व तेल व गॅस उद्योगात प्रमुख ठरला.
या विलिनीकरणाने ऊर्जा उद्योगाच्या जगातील विविध कार्यपद्धती आणि आर्थिक ढांचा बदलला.

२. कॉर्पोरेट विलिनीकरण:

या विलिनीकरणाने दाखवले की, कॉर्पोरेट विलिनीकरणाच्या प्रक्रियेत दोन्ही कंपन्यांचा सहभाग एकमेकांच्या व्यवसायातील तज्ञतेची जोडी आहे. ह्या करारामुळे, दोन्ही कंपन्यांनी आर्थिक आणि संसाधनांचा उत्तम वापर केला.

३. तेल क्षेत्रातील बदल:

या विलिनीकरणामुळे, त्यावेळी तेल उद्योगातील एकाधिकार अधिक मजबूत झाला, ज्यामुळे एक्सॉनमोबिल तेल उत्पादन, रिफायनिंग, वितरण आणि विपणनाच्या प्रत्येक पैलूवर आपला प्रभाव टाकू शकला.

४. ग्लोबल स्पर्धा:

एक्सॉनमोबिल च्या स्थापनेने अन्य तेल कंपन्यांना जागतिक बाजारात त्यांच्या स्पर्धकांशी जास्त संघर्ष करावा लागला. शेवटी, कंपनीने आपल्या तंत्रज्ञानाचा आणि संसाधनांचा वापर करून आपल्या स्थानिक व जागतिक कार्यक्षेत्रांमध्ये वर्चस्व राखले.

निष्कर्ष:

३० नोव्हेंबर १९९८ चा एक्सॉन आणि मोबिल यांच्यातील विलिनीकरण तेल उद्योगाच्या इतिहासातील एक मोठा टप्पा ठरला. यामुळे एक्सॉनमोबिल ही कंपनी अस्तित्वात आली आणि ती तेल उद्योगातील सर्वोच्च स्थानावर पोहोचली. त्या वेळी हा विलिनीकरण करार अर्थव्यवस्थेसाठी एक महत्त्वाचा टर्निंग पॉइंट ठरला, ज्याने इतर कंपन्यांना विलिनीकरणाच्या आणि भागीदारीच्या धोरणांचा अवलंब करण्यासाठी प्रेरित केले.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-30.11.2024-शनिवार.
===========================================