दिन-विशेष-लेख-४ डिसेंबर १९४८: भारतीय लष्कराचे सरसेनापती म्हणून जनरल करिअप्पा

[Atul Kaviraje]

१९४८: भारतीय लष्कराचे सरसेनापती म्हणून जनरल करिअप्पा यांची नेमणूक झाली. त्यांनी १५ जानेवारी १९४९ रोजी ब्रिटिशांकडुन भारतीय सेनेची सूत्रे हाती घेतली.

४ डिसेंबर १९४८: भारतीय लष्कराचे सरसेनापती म्हणून जनरल करिअप्पा यांची नेमणूक-

संदर्भ:
४ डिसेंबर १९४८ रोजी भारतीय लष्कराच्या इतिहासात एक महत्त्वपूर्ण घटना घडली. त्या दिवशी, जनरल कोटोवाल कृष्णस्वामी करिअप्पा यांची भारतीय लष्कराचे सरसेनापती (Chief of Army Staff) म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. जनरल करिअप्पा हे भारतीय लष्कराच्या पहिल्या भारतीय सरसेनापती होते. त्यांनी १५ जानेवारी १९४९ रोजी ब्रिटिश जनरल फ्रेडरिक मॅथ्यूसन यांच्याकडून भारतीय लष्कराची सूत्रे स्वीकारली आणि त्याप्रमाणे भारताच्या स्वतंत्रतेनंतर भारतीय लष्कराच्या नेतृत्वात महत्त्वपूर्ण बदल घडवून आणले.

जनरल करिअप्पा यांचे जीवन आणि सैनिकी कारकीर्द:
जनरल कोटोवाल कृष्णस्वामी करिअप्पा (General Kodandera Subayya Cariappa) हे भारतीय लष्कराचे एक अत्यंत गौरवशाली अधिकारी होते. त्यांचा जन्म २६ डिसेंबर १८९९ रोजी कर्नाटकमधील शिमोगा जिल्ह्यात झाला. त्यांनी भारतीय लष्करात विविध महत्त्वाच्या पदांवर कार्य केले आणि भारतीय लष्कराच्या आधुनिकीकरणात महत्त्वाची भूमिका निभावली. करिअप्पा हे भारतीय लष्कराच्या प्रगतीसाठी एक प्रेरणास्त्रोत होते.

जनरल करिअप्पा यांची सैनिकी कारकीर्द विशेषत: दुसऱ्या महायुद्धात आणि भारत-पाक युद्ध (१९४७-१९४८) मध्ये चमकली. त्यांनी भारतीय लष्कराच्या नेतृत्वात एक उत्कृष्ट कामगिरी केली आणि लष्करी धोरण, योजनेची कार्यवाही आणि सैनिकांची प्रेरणा मिळवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली.

भारतीय लष्कराचे सरसेनापती म्हणून त्यांची नियुक्ती:
भारताच्या स्वतंत्रतेनंतर, भारतीय लष्कराच्या नेतृत्वात एक महत्त्वपूर्ण बदल आवश्यक होता. ब्रिटिश साम्राज्याच्या नियंत्रणात असलेल्या भारतीय लष्कराचे नेतृत्व ब्रिटिश अधिकारी करीत होते. ४ डिसेंबर १९४८ रोजी जनरल करिअप्पा यांची भारतीय लष्कराचे पहिले भारतीय सरसेनापती म्हणून नियुक्ती केली गेली. यामुळे भारतीय सैन्याच्या नेतृत्वावर पूर्णपणे भारतीय अधिकारी नियंत्रण ठेवू शकले, आणि ब्रिटिश साम्राज्याच्या प्रभावाचा लष्करी क्षेत्रातून पूर्णपणे अंत झाला.

जनरल करिअप्पा यांच्या नियुक्तीनंतर, १५ जानेवारी १९४९ रोजी त्यांना औपचारिकपणे भारतीय लष्कराच्या प्रमुखपदी नियुक्त करण्यात आले, ज्यामुळे भारतीय लष्कराच्या इतिहासात एक सुवर्णपत्र रचला गेला.

भारतीय लष्कराच्या नेतृत्वात महत्त्वपूर्ण बदल:
१. ब्रिटिश लष्करी अधिकाराचा समाप्ती:
जनरल करिअप्पा यांच्या नियुक्तीनंतर, भारताच्या सैन्याच्या नेतृत्वावर ब्रिटिशांचा प्रभाव संपला. ब्रिटिश जनरल फ्रेडरिक मॅथ्यूसन यांनी भारतीय लष्कराची सूत्रे जनरल करिअप्पा यांच्याकडे सुपूर्द केली. यामुळे भारतीय लष्कराच्या स्वायत्ततेचा एक महत्त्वपूर्ण टप्पा पार केला गेला.

२. सैन्याचे स्वदेशीकरण:
जनरल करिअप्पा यांच्या कार्यकाळात भारतीय लष्कराचे स्वदेशीकरण हाही एक महत्त्वपूर्ण भाग होता. त्यांनी भारतीय सैन्याची स्वदेशी तंत्रज्ञानाच्या आणि शस्त्रास्त्रांच्या वापराबद्दल महत्त्वाच्या सुधारणा केल्या.

३. भारत-पाक युद्ध १९४७-४८:
जनरल करिअप्पा यांच्या नेतृत्वाखाली भारतीय लष्कराने भारत-पाक युद्ध १९४७-४८ मध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. त्यांनी काश्मीरच्या विषयावर पाकिस्तानी आक्रमणाची प्रतिकार करण्यासाठी लष्करी धोरण आणि कूटनीती यांचा समतोल साधला.

४. भारतीय लष्कराची भूमिका:
जनरल करिअप्पा यांच्या कार्यकाळात भारतीय लष्कराने देशाच्या सुरक्षेसाठी अनेक महत्त्वपूर्ण भूमिका पार केल्या. त्यांच्या नेतृत्वाखाली भारतीय सैन्याच्या अद्ययावत तंत्रज्ञान आणि सैनिकी प्रशिक्षणाने भारतीय लष्कराची क्षमता वाढवली.

जनरल करिअप्पा यांची रचनात्मक आणि प्रेरणादायी भूमिका:
जनरल करिअप्पा हे एक अत्यंत विचारशील, सक्षम, आणि प्रेरणादायी नेता होते. त्यांच्या नेतृत्वाखाली भारतीय लष्कराने काही महत्त्वपूर्ण बदल आणि सुधारणा केल्या, ज्यामुळे आज भारतीय लष्कराचे एक विश्वसनीय, सशस्त्र आणि आत्मनिर्भर सैन्य बनले आहे.

त्यांच्या योगदानामुळे भारतीय लष्कराचे संस्थागत आणि संरचनात्मक रूप मजबूत झाले. त्यांनी सैन्याच्या कारभारात पारदर्शिता, नैतिक मूल्ये, आणि ड्युटीच्या संदर्भात आदर्श ठेवला. त्यांचा कडक आणि कर्तव्यतत्पर असलेला दृष्टिकोन भारतीय सैन्याच्या असामान्य शौर्याच्या प्रतीकांपैकी एक ठरला.

उदाहरणे:
भारत-पाक युद्ध (१९४७-१९४८):
जनरल करिअप्पा यांच्या नेतृत्वाखाली, भारतीय लष्कराने काश्मीरच्या महत्त्वाच्या क्षेत्रांवर नियंत्रण राखले आणि पाकिस्तानच्या आक्रमणाला कडवट प्रतिकार केला. हे युद्ध भारताच्या सुरक्षेसाठी एक ऐतिहासिक ठराव ठरले.

भारतीय लष्कराची शिस्त आणि नीतिमत्ता:
जनरल करिअप्पा यांच्या कार्यकाळात, भारतीय लष्कराने शिस्त आणि नीतिमत्तेच्या दृषटिकोनातून स्वत:ला खूपच परिपूर्ण बनवले. यामुळे भारतीय सैन्याला जगभरात आदर्श सैन्य म्हणून ओळखले जात आहे.

चित्रे आणि चिन्हे:
🎖� जनरल करिअप्पा - भारतीय लष्कराचे पहिले भारतीय सरसेनापती.
🇮🇳 भारतीय लष्कर - जनरल करिअप्पा यांच्या नेतृत्वाखाली भारतीय सैन्याच्या सशस्त्र सामर्थ्याचे प्रतीक.
🪖 सैन्याच्या शौर्याचे प्रतीक - जनरल करिअप्पा यांची लष्करी कार्यक्षमता आणि शौर्य.

निष्कर्ष:
४ डिसेंबर १९४८ रोजी जनरल करिअप्पा यांची भारतीय लष्कराचे सरसेनापती म्हणून नियुक्ती केली गेली आणि यामुळे भारतीय लष्कराच्या इतिहासात एक ऐतिहासिक टप्पा गाठला गेला. त्याच्या नेतृत्वाखाली, भारतीय लष्कराने स्वतःला एक शिस्तबद्ध, सक्षम आणि उच्च नैतिकतेचे प्रतीक म्हणून स्थापित केले. त्यांचे कार्य भारतीय सैन्याच्या ध्येयवेडी आणि देशाच्या सुरक्षिततेच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण योगदान म्हणून सदैव आठवले जाईल.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.12.2024-बुधवार. 
===========================================