दिन-विशेष-लेख-५ डिसेंबर, १९७१: भारताने बांगलादेशला एक पूर्ण रुपी देश म्हणून

[Atul Kaviraje]

१९७१: भारताने बांगलादेश ला एक पूर्ण रुपी देश म्हणून मान्यता दिली होती.

५ डिसेंबर, १९७१: भारताने बांगलादेशला एक पूर्ण रुपी देश म्हणून मान्यता दिली-

५ डिसेंबर १९७१ रोजी, भारत सरकारने बांगलादेशला एक पूर्ण आणि स्वतंत्र देश म्हणून मान्यता दिली. हा ऐतिहासिक निर्णय भारताच्या विदेश धोरणाचा एक महत्त्वपूर्ण टप्पा होता, आणि यामुळे बांगलादेशला पूर्णपणे एक स्वतंत्र आणि सार्वभौम राष्ट्र म्हणून आंतरराष्ट्रीय मान्यता मिळाली. या निर्णयाने भारत-बांगलादेश संबंध मजबूत केले आणि एका महत्त्वपूर्ण ऐतिहासिक घटनेचा मार्ग मोकळा केला.

संदर्भ आणि पाश्चात्य इतिहास:
१. पाकिस्तान आणि बांगलादेशचा भूतपूर्व संबंध:
बांगलादेश, पूर्व पाकिस्तान म्हणून ओळखला जात होता, जो पाकिस्तानच्या पश्चिम भागापासून (आताचे पाकिस्तान) १,६०० किमी अंतरावर स्थित होता. पाकिस्तानच्या पश्चिम भागाशी भौगोलिक, सांस्कृतिक, आणि भाषिक फरकांमुळे पूर्व पाकिस्तानातील लोकांना वारंवार असंतोष होता.

१९७१ मध्ये, बांगलादेश मुक्तता संग्राम (पाकिस्तानमधून स्वतंत्र होण्याची चळवळ) उच्चांकीत होता. बांगलादेशी लोकांच्या अत्याचाराविरुद्ध उठाव आणि पाकिस्तानच्या सैन्याच्या दडपशाहीचे विरोध भारताच्या लक्षात आले. भारताने बांगलादेशी संघर्षात हस्तक्षेप केला आणि त्याला समर्थन दिले.

२. भारताचा हस्तक्षेप आणि युद्ध:
१९७१ चा भारत-पाकिस्तान युद्ध: १९७१ मध्ये पाकिस्तानने बांगलादेशमध्ये दडपशाही केली आणि त्यामुळे बांगलादेशी जनतेच्या हक्कांचा उल्लंघन झाला. या परिस्थितीत, भारताने बांगलादेशला मदत करण्यासाठी सैन्य पाठवले. या युद्धात, भारताच्या नेतृत्वाखालील सेना आणि बांगलादेशी मुक्ती सैनिकांनी संयुक्तपणे पाकिस्तानच्या सैन्याला पराभूत केले.

युद्धाचा परिणाम बांगलादेशाच्या स्वतंत्रतेसाठी अत्यंत महत्त्वपूर्ण ठरला. १६ डिसेंबर १९७१ रोजी ढाकामध्ये पाकिस्तानच्या लष्करी कमांडरने भारतासमोर अर्ज दाखल करून बांगलादेशच्या विजयाची स्वीकृती दिली.

३. भारताने बांगलादेशला मान्यता दिली:
५ डिसेंबर १९७१ रोजी, भारताने बांगलादेशला स्वतंत्र देश म्हणून औपचारिकपणे मान्यता दिली. यामुळे बांगलादेशच्या स्वतंत्रतेला आंतरराष्ट्रीय पातळीवर स्वीकृती मिळाली. या निर्णयामुळे भारत आणि बांगलादेश यांच्यातील संबंध दृढ झाले आणि बांगलादेशाच्या नवीन राष्ट्रीय स्थिरतेला एक महत्त्वाची पायरी मिळाली.

४. बांगलादेशला मान्यता देण्याचे कारणे:
मुक्तता संग्रामातील भारताचे समर्थन: भारताने बांगलादेशला त्याच्या स्वातंत्र्याच्या मार्गावर मुक्तता संग्राम म्हणून समर्थन दिले, आणि पाकिस्तानच्या सैन्याने बांगलादेशातील जनतेवर केलेल्या अत्याचारांची निंदा केली.
राजकीय आणि कूटनीतिक कारणे: बांगलादेशच्या स्वातंत्र्याला मान्यता देऊन, भारताने पाकिस्तानला मोठा कूटनीतिक धक्का दिला, आणि एक स्वतंत्र बांगलादेश भारतासाठी राजकीयदृष्ट्या फायदेशीर ठरले.
आंतरराष्ट्रीय संबंध: या निर्णयाने भारत आणि बांगलादेश यांच्या भविष्यातील सहकार्याला दिशा दिली. तसेच, भारताने बांगलादेशी जनतेच्या संघर्षात सक्रिय सहभाग घेतला, ज्यामुळे दोन्ही देशांच्या संबंधांमध्ये विश्वास निर्माण झाला.

५. ५ डिसेंबर १९७१ च्या निर्णयाचे परिणाम:
सामरिक परिणाम: या निर्णयामुळे भारत-पाकिस्तान युद्ध १९७१ चा एक निर्णायक टप्पा गाठला गेला, आणि पाकिस्तानचे सैन्य बांगलादेशमधून बाहेर पडले.
बांगलादेशचे एकात्मिक पुनर्निर्माण: बांगलादेशला स्वतंत्रतेनंतर भारताच्या आणि आंतरराष्ट्रीय समुदायाच्या सहकार्याने स्वावलंबी होण्याच्या दृष्टीने मदत मिळाली. पुढे, बांगलादेशने आपली आर्थिक, सामाजिक, आणि सांस्कृतिक धारा स्थापित केली.

बांगलादेशाच्या स्वतंत्रतेचे महत्त्व:
१. सामाजिक आणि सांस्कृतिक परिवर्तन:

बांगलादेश स्वतंत्र झाल्यानंतर, देशाने बांगाली भाषा, संस्कृती, आणि आध्यात्मिक परंपरांना एक प्रमुख स्थान दिले. बांगलादेशची सांस्कृतिक विविधता आणि धार्मिक सहिष्णुतेला मान्यता मिळाली.
२. आर्थिक विकास:

स्वतंत्र बांगलादेशला आंतरराष्ट्रीय आर्थिक सहकार्य मिळाले, ज्यामुळे देशाच्या प्रगतीला चालना मिळाली. भारताने आर्थिक मदत केली, तसेच बांगलादेशने शेती, उद्योग, आणि कुटुंब योजना यामध्ये मोठा सुधार केला.
३. भारत-बांगलादेश संबंध:

भारताने बांगलादेशला आपल्या मित्र आणि भागीदार म्हणून स्वीकारले आणि दोन्ही देशांच्या आर्थिक, व्यापारिक, आणि सांस्कृतिक संबंधांचा पाया मजबूत झाला.

प्रतीक आणि चित्रे (Emojis):
🇮🇳 (भारत ध्वज) – भारताच्या समर्थनाचे प्रतीक
🇧🇩 (बांगलादेश ध्वज) – बांगलादेशच्या स्वतंत्रतेचे प्रतीक
✊ (स्वतंत्रता संग्राम) – बांगलादेशच्या स्वतंत्रता संग्रामाची भावना
🕊� (शांती) – भारत-बांगलादेश संबंधातील शांती आणि सहकार्य
🎉 (आनंद आणि विजय) – बांगलादेशच्या स्वातंत्र्याचा उत्सव

संदर्भ:
"The India-Pakistan War of 1971" (१९७१ चा भारत-पाकिस्तान युद्ध)
"Bangladesh Liberation War 1971" (१९७१ चा बांगलादेश मुक्तता संग्राम)
"India's Role in Bangladesh's Independence" (बांगलादेशच्या स्वतंत्रतेत भारताची भूमिका)
"The History of Bangladesh and its Struggle for Freedom" (बांगलादेशचा इतिहास आणि त्याच्या स्वातंत्र्याच्या संघर्षाची कथा)

निष्कर्ष:
५ डिसेंबर १९७१ रोजी भारताने बांगलादेशला एक स्वतंत्र राष्ट्र म्हणून औपचारिकपणे मान्यता दिली. या निर्णयामुळे बांगलादेशला आंतरराष्ट्रीय मान्यता मिळाली आणि त्याच्या स्वातंत्र्याच्या मार्गावर भारताचे कूटनीतिक आणि सैनिक समर्थन प्रकट झाले. यामुळे भारत-बांगलादेश संबंध मजबूत झाले आणि बांगलादेशच्या राष्ट्रीय एकतेला आधार मिळाला. १९७१ चा युद्ध आणि बांगलादेशच्या संघर्षाला भारताने दिलेले समर्थन या ऐतिहासिक निर्णयाचा एक महत्त्वपूर्ण भाग आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-05.12.2024-गुरुवार.
===========================================