दिन-विशेष-लेख-६ डिसेंबर १९८९ रोजी, चीनमधील तियानमेन चौक विरोध आंदोलनाची

[Atul Kaviraje]

चीनमधील 'तियानमेन चौक' विरोध (१९८९)-

६ डिसेंबर १९८९ रोजी, चीनमधील तियानमेन चौक विरोध आंदोलनाची महत्त्वपूर्ण घटना घडली. या विरोध आंदोलनाने चीनमधील लोकशाहीसाठी संघर्ष केला, आणि यामुळे चीनच्या समाजवादी व्यवस्थेतील बदलांवर विचार सुरू झाला. ✊🇨🇳

६ डिसेंबर, चीनमधील 'तियानमेन चौक' विरोध (१९८९)

तियानमेन चौक विरोध आंदोलनाची पार्श्वभूमी:
६ डिसेंबर १९८९ रोजी, चीनमधील बीजिंग स्थित तियानमेन चौकात लोकशाहीसाठी मोठे आंदोलन सुरू झाले. हे आंदोलन मुख्यतः चीनमधील विद्यार्थ्यांनी आणि नागरिकांनी साकारले होते, ज्यात लोकशाही अधिकार, सरकारी भ्रष्टाचार विरोधी कारवाई, अधिक व्यक्तिगत स्वातंत्र्य आणि सरकारी धोरणातील सुधारणा यांची मागणी केली जात होती. आंदोलनाची पृष्ठभूमी चीनमधील आर्थिक सुधारणांसोबत सामाजिक, राजकीय दबावांमध्ये बदलाच्या मागणीच्या दृष्टीने महत्त्वपूर्ण ठरली.

तियानमेन चौक विरोधाचे कारण:
आर्थिक संकट: १९८० च्या दशकात चीनमध्ये आर्थिक सुधारणा सुरू झाल्या, परंतु यामुळे ग्रामीण भागातील लोकांसाठी जीवनमानामध्ये चांगले बदल झाले, तरी शहरी भागातील गरीब वर्ग आणि विद्यार्थी वर्ग अधिक कडक परिस्थितीत होते. त्यांना रोजगाराच्या कमी संधी, महागाई, आणि जीवनमानाच्या बाबतीत असमतोल अनुभवला जात होता.
लोकशाही आणि स्वातंत्र्याची मागणी: विद्यार्थ्यांनी स्वातंत्र्याची, अभिव्यक्तीच्या अधिकाराची, आणि सरकारी भ्रष्टाचाराच्या विरोधातील आंदोलन सुरू केले. त्यांना आशा होती की चीनमध्ये सुधारणा होईल, आणि सरकार अधिक पारदर्शी होईल.
भ्रष्टाचार आणि पोलिसी दडपशाही: सरकार आणि पोलिसी शासकांच्या भ्रष्टाचारामुळे लोकांत असंतोष पसरला होता. याच कारणामुळे आंदोलनांची लाट वाढली आणि सरकारला विरोध करण्यास मजबूर केले.

तियानमेन चौक आंदोलन:
विरोधाचे रूप: या विरोधात विद्यार्थ्यांनी तियानमेन चौकात मोठ्या संख्येने जमवून सरकारच्या विरोधात विविध प्रकारच्या पोस्टर, घोषणांद्वारे आणि मोर्चांनी आपला आवाज उठवला. 'लोकशाही, पारदर्शिता, न्याय आणि माणुसकी' यावर आधारित घोषणा केली गेली.
आंदोलनाचे मोठे प्रतीक: आंदोलनाचे प्रमुख प्रतीक होतं 'तियानमेन चौकातील टँग फिगर' ज्यात एका विद्यार्थी नेता एका टँकसमोर उभा राहिला आणि त्याने एकाच टॅंकरला थांबवले. या चित्राने एक जागतिक प्रतीक म्हणून ऐतिहासिक महत्त्व प्राप्त केले.

चीन सरकारची दडपशाही:
दडपशाही आणि हिंसा: चीन सरकारने या आंदोलनाचा द्रुतपणे दडपणारा प्रतिसाद दिला. यामध्ये अधिकाऱ्यांनी सैन्याचा वापर करून निषेध करणाऱ्यांना धाडकून परतवले आणि हिंसाचार साधला. हल्ल्यात अनेक लोक मारले गेले, आणि त्यांची संख्या आजही अस्पष्ट आहे, परंतु अनुमानित १००० हून अधिक लोक शहीद झाले.
मीडिया प्रतिबंध: चीन सरकारने या आंदोलनाच्या संदर्भात मीडिया कडून सर्व माहिती दाबली. कधी कधी ते विरोध आंदोलनाच्या संदर्भात 'विघातक' किंवा 'समाजविघातक' बोलले जात होते.

महत्त्व:
तियानमेन चौक विरोधाने चीनमधील लोकशाही चळवळीला एक महत्त्वपूर्ण वळण दिलं. यामुळे चीनमधील सरकारने आपली नियंत्रण वाढवली, परंतु याने जागतिक पातळीवर चीनमधील जनतेच्या स्वातंत्र्याच्या आणि हक्काच्या मुद्यावर एक मजबूत चर्चेचा प्रारंभ केला.

तियानमेन चौक विरोधाचे इतिहासातील महत्त्व:
लोकशाहीसाठी संघर्ष: तियानमेन चौक विरोध आंदोलनाने चीनमधील लोकशाहीच्या भविष्यावर दीर्घकालीन परिणाम केले. यामुळे चीनमध्ये वांशिक आणि विचारवंत स्वातंत्र्याची, अभिव्यक्तीचे अधिकार यांची मागणी करण्याची प्रेरणा मिळाली.
जागतिक दृष्टीकोन: चीनमधील या आंदोलनाचे परिणाम जागतिक पातळीवर समजले गेले. पश्चिमी देशांनी चीन सरकारच्या दडपशाहीच्या क्रियेला खूप विरोध केला, आणि जागतिक स्तरावर चीनच्या अंतर्गत धोरणावर चर्चा सुरू केली.

चित्रे, प्रतीक, आणि इमोजी:
चित्र:
तियानमेन चौकात टँकर समोर उभा असलेला विद्यार्थी ( प्रसिद्ध "Tank Man" छायाचित्र).
आंदोलनकर्त्यांच्या सभेचे दृश्य, तियानमेन चौकाच्या मध्यभागी जमलेले हजारो लोक.

प्रतीक:
✊ (विरोध आणि संघर्षाचे प्रतीक)
🇨🇳 (चीन देशाचा झेंडा, तियानमेन चौकात चीनच्या समाजवादाच्या पद्धतीच्या विरोधाचे प्रतीक)

निष्कर्ष:
तियानमेन चौक विरोध १९८९ च्या चळवळीने चीनच्या राजकारणात एक महत्त्वपूर्ण घटक बनला. या विरोधाने चीनमधील जनतेला स्वातंत्र्य आणि अभिव्यक्तीच्या अधिकारांची मागणी करणारे एक प्रभावी संदेश दिला. जरी सरकारने कठोर कारवाई केली, तरीही हे आंदोलन चीनमधील लोकशाहीसाठी व जागतिक पातळीवर एक प्रेरणादायक घटना बनली.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-06.12.2024-शुक्रवार.
===========================================