ग्रामीण विकासाचे महत्त्व-4

[Atul Kaviraje]

ग्रामीण विकासाचे महत्त्व-

महिला सक्षमीकरण: ग्रामीण भागात महिलांची भूमिका खूप महत्त्वाची आहे, पण त्यांना पुरेशी संधी, प्रशिक्षण आणि सहाय्य नाही. ग्रामीण महिलांना आत्मनिर्भर करण्यासाठी विविध योजना कार्यरत आहेत. महिलांच्या सक्षमीकरणामुळे संपूर्ण कुटुंबाची स्थिती सुधारते, तसेच समाजातील लैंगिक समानता साधता येते.

उदाहरण:
महिला स्वयं सहाय्यता गट (SHGs) ग्रामीण महिलांसाठी आर्थिक आणि सामाजिक मदतीचा एक महत्त्वपूर्ण स्त्रोत ठरला आहे. या गटांद्वारे महिलांना कर्ज, प्रशिक्षण आणि बाजारपेठांमध्ये प्रवेश मिळतो. यामुळे महिलांना स्वावलंबी होण्यास मदत मिळते आणि त्यांचे सामाजिक प्रतिष्ठान वाढते.

इन्फ्रास्ट्रक्चर विकास: ग्रामीण विकासाचे आणखी एक महत्त्वाचे अंग म्हणजे इन्फ्रास्ट्रक्चर सुधारणा. रस्ते, वीज, इंटरनेट, बाजारपेठा, शाळा, आरोग्य केंद्र आणि इतर मूलभूत सुविधांची उपलब्धता ग्रामीण भागाच्या सर्वांगीण विकासासाठी आवश्यक आहे. इन्फ्रास्ट्रक्चर सुधारल्यास, ग्रामीण भागातील लोकांना शहरांशी समांतर सुविधा मिळू शकतात.

उदाहरण:
प्रधानमंत्री ग्राम सड्क योजना (PMGSY) अंतर्गत ग्रामीण भागातील रस्त्यांचा विस्तार आणि सुधारणा केली जात आहे, ज्यामुळे लोकांना शहरांमध्ये जाणे अधिक सोपे झाले आहे. स्मार्ट विलेज आणि डिजिटल इंडिया योजनांद्वारे ग्रामीण भागाला इंटरनेट आणि डिजिटल सुविधा पुरवण्यात येत आहेत.

ग्रामीण विकासाचे फायदे
देशाच्या एकूण विकासासाठी योगदान:
ग्रामीण भागाच्या विकासामुळे देशाच्या आर्थ‍िक विकासात महत्त्वाचा वाटा उचलला जातो. ग्रामीण भागातील लोकांचे जीवनमान सुधारल्याने, ते देशाच्या आर्थिक वृद्धीला प्रोत्साहन देतात.

आर्थिक असमानता कमी होणे:
ग्रामीण विकासामुळे शहरी आणि ग्रामीण भागातील असमानता कमी होते. यामुळे समाजातील प्रत्येक घटकाला समान संधी मिळतात, आणि एक सामाजिक समरसता निर्माण होते.

नैतिक आणि मानसिक प्रगती:
ग्रामीण भागातील लोकांच्या मानसिकतेमध्ये सकारात्मक बदल होतो. त्यांना शहरी जीवनशैलीचे महत्त्व कळते, तसेच ते स्वतःच्या पायावर उभे राहण्यासाठी आवश्यक असलेली कौशल्ये आणि प्रशिक्षण मिळवू शकतात.

निष्कर्ष:
ग्रामीण विकास हा भारताच्या सामाजिक, आर्थ‍िक आणि सांस्कृतिक विकासाचा आधार आहे. यामुळे केवळ ग्रामीण भागात असलेले सामाजिक असमानता आणि दरिद्रता कमी होत नाही, तर देशाच्या एकूण प्रगतीला गती मिळते. ग्रामीण विकासासाठी शासनाने विविध योजनांची अंमलबजावणी केली आहे, आणि प्रत्येक नागरिकाने या योजनांमध्ये सहभागी होणे आवश्यक आहे. शाश्वत आणि समावेशक विकासासाठी ग्रामीण भागात कार्यरत असलेल्या योजनेची अंमलबजावणी अधिक प्रभावीपणे केली जाऊ शकते, जेणेकरून देशाच्या विकासाची गती अधिक वेगाने वाढू शकेल.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-08.12.2024-रविवार.
===========================================