दिन-विशेष-लेख-७ डिसेंबर, सोव्हिएत युनियनचे प्रथमत: ग्लासनोस्त धोरण (१९८५)

[Atul Kaviraje]

सोव्हिएत युनियनचे प्रथमत: ग्लासनोस्त धोरण (१९८५)-

७ डिसेंबर १९८५ रोजी, मिखाइल गॉर्बाचेव यांनी सोव्हिएत युनियन मध्ये ग्लासनोस्त (पारदर्शिता) धोरण लागू केले. या धोरणाचे मुख्य उद्दीष्ट सोव्हिएत शासनाच्या तातडीने खुल्या चर्चेची परवानगी देणे आणि सुधारणा करणे होते. या निर्णयाने सोव्हिएत युनियनच्या राजकीय आणि सामाजिक संरचनेत क्रांतिकारी बदल घडवले. 🏛�🔄

७ डिसेंबर, सोव्हिएत युनियनचे प्रथमत: ग्लासनोस्त धोरण (१९८५)

७ डिसेंबर १९८५ रोजी, सोव्हिएत युनियनचे अध्यक्ष मिखाइल गॉर्बाचेव यांनी ग्लासनोस्त (पारदर्शिता) धोरण लागू केले. या धोरणाचे मुख्य उद्दीष्ट सोव्हिएत शासनाच्या अंतर्गत खुल्या चर्चेला प्रोत्साहन देणे आणि सुधारणा करणारी प्रक्रिया सुरू करणे होते. ग्लासनोस्त धोरणाने सोव्हिएत युनियनच्या राजकीय, सामाजिक आणि आर्थिक संरचनेत एक नवीन दिशा दिली आणि त्याचा परिणाम जागतिक राजकारणावर मोठा होता. गॉर्बाचेव यांनी या धोरणाच्या माध्यमातून जनता, सरकारी अधिकारी आणि समाजामध्ये पारदर्शिता आणि खुल्या चर्चेला प्रोत्साहन दिले, ज्यामुळे त्यांना सुधारणा करण्याची संधी मिळाली.

ग्लासनोस्त धोरणाचे उद्दीष्टे:
खुली चर्चा आणि पारदर्शिता: गॉर्बाचेव यांनी सरकारी निर्णयांबद्दल लोकांच्या सहभागासाठी मंच उपलब्ध करून दिला. त्यांनी संसद आणि सार्वजनिक चर्चा यांमध्ये अधिक पारदर्शिता निर्माण करण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे लोकांना सरकारी धोरणे आणि निर्णयांबद्दल अधिक माहिती मिळू लागली.

सुधारणा (पेरेस्ट्रोइका): गॉर्बाचेव यांनी ग्लासनोस्त सोबत पेरेस्ट्रोइका (आर्थिक आणि सामाजिक सुधारणा) धोरणाचे देखील पालन केले, ज्यामुळे सोव्हिएत युनियनमध्ये सुधारणा आणि उन्नती केली जात होती. सरकारच्या बाबतीत लोकांच्या सहभागाला महत्त्व देणे आणि अधिकाराची मुभा देणे, या धोरणांच्या माध्यमातून प्रशासनाच्या कार्यप्रणालीत सुधारणा झाली.

पारदर्शकता आणि लोकशाहीत वाढ: गॉर्बाचेव यांनी सरकारी कारभार आणि लोकांच्या समोर ठेवलेली माहिती अधिक पारदर्शक बनवली. त्यांनी सरकारी भ्रष्टाचार, इतर राजकीय समस्यांवर उघडपणे चर्चा केली, जी पूर्वी बंदिस्त होती. यामुळे जनतेला अधिक जागरूकता आणि सशक्तता प्राप्त झाली.

मीडिया आणि प्रेस स्वातंत्र्य: ग्लासनोस्त धोरणाने मीडिया आणि प्रेसला अधिक स्वातंत्र्य दिले. वृत्तपत्रे, रेडिओ, टेलिव्हिजन आणि इतर माध्यमांमध्ये सरकारच्या धोरणांवर खुलेपणाने चर्चेची मुभा देण्यात आली, जे सोव्हिएत युनियनमध्ये एक महत्त्वाचे बदल होते.

सोव्हिएत युनियनच्या राजकीय आणि सामाजिक संरचनेतील क्रांतिकारी बदल:
प्रभाव: ग्लासनोस्तच्या धोरणाने सोव्हिएत युनियनमध्ये एक महत्त्वाचा बदल केला, आणि त्याच्या अंतर्गत पिढ्यांच्या जीवनशैलीत पारदर्शकतेचा आणि सूचना मुक्ततेचा प्रभाव पडला. सरकारकडून लपवलेल्या गोष्टी उघड होण्यास सुरवात झाली, ज्यामुळे लोकांचे सरकारवर विश्वास वाढला.

समाजातील बदल: या धोरणाने लोकशाही आणि स्वतंत्रतेला प्रोत्साहन दिले. ह्याचा प्रत्यक्ष परिणाम म्हणून, पूर्व युरोप आणि सोव्हिएत युनियनमध्ये विविध स्वातंत्र्य आंदोलनांचे जन्म झाले आणि त्याने ग्लासनोस्त धोरणाचा प्रभाव अधिक स्पष्ट केला.

राजकीय स्थैर्य आणि स्वातंत्र्य: ग्लासनोस्तने सोव्हिएत युनियनच्या अंतर्गत तणाव आणि गडबडीवर नियंत्रण ठेवण्यास मदत केली. या धोरणामुळे सोव्हिएत युनियनमधील सरकार आणि लोक यांच्यात एक विश्वास निर्माण झाला.

संदर्भ:
गॉर्बाचेव यांचा भूमिकेतील बदल: गॉर्बाचेव यांचे नेतृत्व आणि त्यांचे धोरणे सोव्हिएत युनियनमध्ये सुधारणा आणण्यासाठी महत्त्वाची होती. ते एकमेव नेते होते, ज्यांनी सशक्त नेतृत्वाद्वारे सरकारमध्ये सुधारणा केल्या.
ग्लासनोस्तचे प्रभाव: या धोरणामुळे सोव्हिएत युनियनमध्ये लोकशाहीच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल पडले आणि विविध सामाजिक संस्थांमध्ये सुधारणा करण्याचा मार्ग मोकळा झाला.
बर्लिन भिंत आणि सोव्हिएत युनियनचा दुरस्थतेचा मार्ग: गॉर्बाचेवच्या धोरणांमुळे बर्लिन भिंत उचलण्यास सुरवात झाली आणि सोव्हिएत युनियनचे तुकडे पडले. यामुळे पश्चिम आणि पूर्व युरोपामधील विभाजन मिटले.

उदाहरणे आणि प्रतीक:
🏛� - राजकीय सुधारणा आणि लोकतंत्र
🔄 - सुधारणा आणि परिवर्तन
📜 - वृत्तपत्र आणि माहिती प्रसार
🌍 - ग्लासनोस्त धोरणाचे जागतिक प्रभाव
🗣� - लोकशाही विचारधारा आणि विचारांची स्वतंत्रता

निष्कर्ष:
७ डिसेंबर १९८५ रोजी मिखाइल गॉर्बाचेव यांनी लागू केलेल्या ग्लासनोस्त धोरणाने सोव्हिएत युनियनमधील राजकीय, सामाजिक आणि आर्थिक परिप्रेक्ष्यात महत्त्वपूर्ण बदल घडवले. या धोरणामुळे पारदर्शकता, लोकशाही आणि प्रशासनात सुधारणा झाल्या. यामुळे सोव्हिएत युनियनच्या इतिहासात एक नवीन दृषटिकोन निर्माण झाला आणि ग्लासनोस्त धोरणाने जगभरातील राज्यांमध्ये एक क्रांतिकारी बदल घडवला.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-07.12.2024-शनिवार.
===========================================