09 डिसेंबर, 2024 - दुर्गाष्टमी -

[Atul Kaviraje]

दुर्गाष्टमी-

09 डिसेंबर, 2024 - दुर्गाष्टमी - या दिवसाचे महत्त्व आणि मराठी उदाहरणासहित संपूर्ण आणि विवेचनपर विस्तृत आणि प्रदीर्घ लेख

प्रस्तावना:
हिंदू धर्मात विशेषत: शारदीय नवरात्रोत्सवात प्रत्येक दिवशी देवीचे विविध रूप पूजले जातात. यामध्ये दुर्गाष्टमी हा दिवस विशेष महत्त्वाचा आहे. दुर्गाष्टमी म्हणजेच देवी दुर्गेच्या आठव्या रूपाची पूजा, ज्याला 'महागौरी' असेही संबोधले जाते. हा दिवस साधारणपणे नवरात्रोत्सवाच्या आठव्या दिवशी साजरा केला जातो, जो या वर्षी 09 डिसेंबर, 2024 रोजी आहे. हा दिवस भक्तांसाठी एक अत्यंत पवित्र आणि महत्त्वपूर्ण दिन असतो.

दुर्गाष्टमीचे महत्त्व:
दुर्गाष्टमी हे देवी दुर्गेच्या शक्तीचे, तिच्या साहसाचे आणि तिच्या नायकत्वाचे प्रतीक आहे. हिंदू धर्मानुसार, दुर्गाष्टमीला देवी दुर्गेच्या महाकाय रूपाचे पूजन करून त्या शक्तीला प्रणाम केला जातो. या दिवशी देवीच्या आठव्या रूपाची पूजा केली जाते, ज्यात महागौरीचे पूजन केले जाते.

महागौरी - देवी दुर्गेचे आठवे रूप:
महागौरी देवी दुर्गेच्या आठव्या रूपातील स्वरूप आहे. 'महागौरी' म्हणजे अत्यंत पवित्र आणि तेजस्वी. देवी महागौरीच्या पूजेने मानवाला शारीरिक, मानसिक आणि आत्मिक शुद्धता प्राप्त होते. देवी महागौरीचे स्वरूप एकदम सुंदर, अत्यंत तेजस्वी आणि निर्मळ आहे. तिचे चार हात असून, एका हातात डमरू आणि दुसऱ्या हातात त्रिशूल असतो. तिचे वाहन नंदी बैल आहे. महागौरीची पूजा भक्तांना जीवनातील सर्व अडचणींवर मात करण्याची शक्ती देणारी मानली जाते.

दुर्गाष्टमीला देवी महागौरीच्या चरणांमध्ये भक्तिपूर्वक व्रत करणारा प्रत्येक व्यक्ती आपली पापे नष्ट करू शकतो आणि त्याच्या जीवनातील दुःख दूर होण्याची शक्यता असते. विशेषत: या दिवसाला उपवास ठेवून देवीच्या शरणागतीला जाणे, मंत्रोच्चार करणे, हवन करणे आणि व्रत पालन करणे या सर्व गोष्टींना अत्यधिक महत्त्व आहे.

दुर्गाष्टमीचा सण आणि त्याची पूजा:
दुर्गाष्टमीच्या दिवशी देवी दुर्गेची पूजा अत्यंत विधिपूर्वक केली जाते. या दिवसाचे महत्त्व भक्तांना शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक रूपाने शक्तिशाली बनविणे आहे. दुर्गाष्टमीच्या दिवशी पूजा करतांना पुढील गोष्टी महत्त्वाच्या असतात:

स्नान आणि शुद्धता: पूजा करण्यापूर्वी स्नान करणे आणि शुद्ध वस्त्र धारण करणे हे आवश्यक आहे. शुद्धता ही देवीच्या भक्तीसाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे.

पंचोपचार पूजन: देवी महागौरीची पूजा करण्यासाठी पंचोपचार पूजा केली जाते. यामध्ये देवीला पंच बत्त्या अर्पण करणे, पंचपुष्प अर्पण करणे, नैवेद्य अर्पण करणे आणि तिच्या चरणांमध्ये व्रत राखणे यांचा समावेश होतो.

मंत्रोच्चारण: दुर्गाष्टमीच्या दिवशी विशेषतः 'ॐ दुं दुर्गायै नमः' या मंत्राचा उच्चार करणे अत्यंत फलदायी ठरतो. याच्या अतिरिक्त 'श्री दुर्गासप्तशती' आणि 'दुर्गाष्टकम' यासारख्या धार्मिक ग्रंथांचा पाठ करणे आणि उच्चार करणे आवश्यक आहे.

व्रत आणि उपवास: या दिवशी उपवास ठेवणे आणि संपूर्ण दिवस भक्तिपूर्वक पूजा करण्यात वेळ घालवणे, हे भक्तांची श्रद्धा आणि समर्पण व्यक्त करतात.

हवन: हवनाचा आयोजन करून देवीच्या पवित्र नावांचा जप करणे, तिला गंध, पुष्प, आणि नैवेद्य अर्पण करणे, हे देवीच्या कृपेसाठी महत्त्वपूर्ण ठरते.

दुर्गाष्टमीचा भक्तिरस उदाहरणासहित सुसंगत अर्थ:
दुर्गाष्टमीच्या दिवशी भगवान शंकर आणि देवी पार्वती यांची पूजा केली जाते. एक खास उदाहरण देताना, आपण 'पुण्यश्लोक' या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या भक्ताचा उल्लेख करू शकतो.

उदाहरण: एक छोटा पण अत्यंत प्रभावी भक्तीचा प्रसंग. एक सामान्य शेतकरी, जो त्याच्या शेतात काम करीत असतो, त्याच्या जीवनात अनेक समस्यांचे वादळ आले होते. त्याच्या कुटुंबाला दररोजच्या जिवनात संघर्षांना सामोरे जावे लागले होते. परंतु, त्याने आपल्या जीवनातील समस्या दूर करण्यासाठी दुर्गाष्टमीला व्रत ठरवले. त्याने दिवसभर उपवास केला, पूजा केली, आणि मंत्रोच्चार करत आपल्या कुटुंबासाठी देवी महागौरीची कृपा मागितली. त्याला लगेचच त्याच्या शेतात बऱ्याच सुधारणा दिसू लागल्या. त्याचे कुटुंब सुखी झाले आणि त्याचे जीवन हलके झाले. याच दिवशी त्याने संकल्प केला की तो देवी महागौरीच्या आशीर्वादाने त्याच्या शेतातील उत्पादन आणि कुटुंबाच्या जीवनात आणखी उज्ज्वलता आणेल. त्याचे जीवन बदलले आणि त्याला एक सकारात्मक दिशा मिळाली.

दुर्गाष्टमीचे सांस्कृतिक आणि आध्यात्मिक महत्त्व:
दुर्गाष्टमीचा सण एक सामाजिक व सांस्कृतिक महत्त्व असलेला पर्व आहे. या दिवसाला समाजातील सर्व वर्गाचे लोक एकत्र येऊन देवीच्या पूजा करत असतात. या पूजा सोहळ्यांमध्ये आनंद, समृद्धी आणि प्रेमाची भावना निर्माण होते. विशेषत: या दिवशी स्त्रियांचे पूजन केले जाते, कारण देवी दुर्गा या स्त्री शक्तीच्या रूपात पूजनीय मानल्या जातात.

याव्यतिरिक्त, दुर्गाष्टमी ही एक शक्तिवर्धक, मानसिक शांती आणि आध्यात्मिक जागृती साधणारी पूजा आहे. प्रत्येक भक्ताच्या जीवनातील समस्या, अडचणी आणि दुःख या दिवशी दूर होतात, असा विश्वास आहे.

निष्कर्ष:
दुर्गाष्टमी हा दिवस देवी महागौरीच्या महात्म्याचा अनुभव घेण्याचा एक खास अवसर असतो. दुर्गाष्टमीचे व्रत भक्ताला न केवल शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक शुद्धता प्रदान करते, तर त्या दिवशी पूजा करणाऱ्याला देवाची विशेष कृपा प्राप्त होते. शास्त्रानुसार, दुर्गाष्टमीला केली जाणारी पूजा, मंत्रोच्चार आणि व्रत हे जीवनातील सर्व विघ्नांचा नाश करून भक्ताला सुखी आणि समृद्ध बनवतात. देवी महागौरीचे पूजन जीवनातील सर्व समस्यांना दुर करण्याचे सामर्थ्य प्रदान करते, आणि म्हणूनच दुर्गाष्टमीच्या दिवशी भक्तगण श्रद्धेने देवीची पूजा करून त्यांचे जीवन प्रगतीच्या मार्गावर नेण्याचा संकल्प करतात.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-09.12.2024-सोमवार.
===========================================