शिवाला अर्पित केलेले व्रत आणि उपास्य पद्धती-1

[Atul Kaviraje]

शिवाला अर्पित केलेले व्रत आणि उपास्य पद्धती-
(Vows and Worship Rituals of Lord Shiva)

शिवाला अर्पित केलेले व्रत आणि उपास्य पद्धती-

भगवान शिव हे हिंदू धर्मातील प्रमुख देवता आहेत आणि त्यांना 'महादेव' किंवा 'गंगाधर' असे विविध आदरयुक्त नावे दिली जातात. शिवाची उपास्य पद्धत आणि त्यांच्यासाठी अर्पित केलेले व्रत, भक्तिपंथाच्या शाश्वत परंपरेचे महत्त्वपूर्ण अंग आहेत. भगवान शिवाच्या उपास्य पद्धतीमध्ये भक्तांच्या भक्ति भावाचे व्रत, तप, व्रतधारण, उपासना आणि त्यांच्यावर असलेली श्रद्धा यांचा समावेश होतो. शिवाच्या व्रत आणि पूजा पद्धती भक्तांच्या जीवनातील पवित्रता, अहिंसा, तप, आणि आत्मसमर्पण यावर आधारित असतात.

या लेखात, शिवाला अर्पित केलेले व्रत आणि उपास्य पद्धती यांची पूर्ण विवेचन, त्यांचा इतिहास, पद्धती आणि उदाहरणांसह सुस्पष्ट माहिती दिली आहे.

भगवान शिवाची उपास्य पद्धती आणि व्रतांचे महत्त्व
भगवान शिव हे 'तपस्वी' आणि 'योगेश्वर' मानले जातात. त्यांच्या उपास्य पद्धतीमध्ये भक्तांना त्यांच्या जीवनातील सर्व नकारात्मक गोष्टींचा नाश करून चांगल्या मार्गावर आणण्याचा संदेश दिला जातो. भगवान शिवाचे व्रत आणि पूजा पद्धती ही 'श्रद्धा', 'समर्पण', आणि 'साधना' यांचे प्रतीक आहेत.

शिवाचे व्रत आणि उपास्य पद्धती
शिवाच्या पूजा आणि व्रताचे महत्व हिंदू धर्मात अत्यंत मोठे आहे. शिवभक्त हे विविध प्रकारे भगवान शिवाची पूजा करतात. शिवाची पूजा खूप साधी असली तरी त्याचे महत्त्व अनंत आहे. शिवभक्त असलेल्या प्रत्येक व्यक्तीच्या हृदयात शिवाच्या प्रति शरणागती असते. भगवान शिवाचे व्रत भक्ताच्या जीवनातील पापांचा नाश करतो आणि त्याला शांती, समृद्धी व मोक्ष प्राप्त होण्याची संधी देतो.

1. शिवरात्र व्रत
शिवरात्र व्रत हे भगवान शिवाची पूजा करण्यासाठी एक अत्यंत महत्त्वाचे व्रत आहे. प्रत्येक महिन्याच्या कृष्ण पक्षाच्या चतुर्दशी तिथीला शिवरात्र व्रत ठेवले जाते. या दिवशी, विशेषत: रात्रभर जागरण करून, भक्त भगवान शिवाची उपासना करतात. या व्रतामुळे भक्तांच्या जीवनातील सर्व पापांचा नाश होतो, तसेच मानसिक आणि शारीरिक समाधान मिळते. शिवरात्र व्रत साधकांच्या जीवनातील सकारात्मक बदल घडवते आणि त्यांना आत्मज्ञान प्राप्त होण्याची संधी मिळते.

उदाहरण:
धार्मिक ग्रंथांमध्ये वर्णन केले आहे की, महर्षि कश्यप आणि देवी अदिती यांनी शिवरात्र व्रत ठेवून परमशिवाची कृपा प्राप्त केली आणि त्यांना सर्व इच्छित फल प्राप्त झाले. तसेच, राजा हरिश्चंद्रानेही शिवरात्र व्रत ठेवून भगवान शिवाचे आशीर्वाद प्राप्त केले आणि त्याला सर्व सांसारिक सुख-शांती मिळाली.

2. सोमवार व्रत
सोमवार व्रत हे शिवाची पूजा करण्यासाठी एक पारंपरिक व्रत आहे. प्रत्येक सोमवारच्या दिवशी भक्त विशेषत: शिवलिंगावर पाणी अर्पण करून, बेलपान व गोड फळे अर्पण करून भगवान शिवाची पूजा करतात. या व्रतामुळे भक्तांचा समृद्धी आणि ऐश्वर्य प्राप्त होतो. 'सोमवार व्रत' हे विशेषतः 'मंत्र जप' आणि 'तप' करण्याचे व्रत आहे.

उदाहरण:
महाभारत मध्ये पांडवांनी सोमवारी भगवान शिवाचे व्रत केले आणि त्यांमुळेच ते सर्व अडचणींवर विजय मिळवू शकले. यावरून हे सिद्ध होते की, सोमवार व्रतामुळे संसारिक सुख आणि विजय प्राप्त होतो.

3. पंचाक्षरी मंत्राचा जप (ॐ नमः शिवाय)
भगवान शिवाच्या भक्तीसाठी पंचाक्षरी मंत्र "ॐ नमः शिवाय" हे अत्यंत शक्तिशाली मंत्र मानले जाते. या मंत्राचा जप करण्याने शिवाची कृपा प्राप्त होते. "ॐ नमः शिवाय" मंत्र हे शिवाच्या पवित्रता आणि योग्यतेचे प्रतीक आहे. या मंत्राच्या जपाने भक्ताच्या सर्व पापांचा नाश होतो आणि त्याला शांती आणि सुख प्राप्त होते.

उदाहरण:
रुद्राक्षमणीचे जप, शिवमहिम्नस्तोत्र किंवा शिवस्मरणाच्या विविध पद्धतींमध्ये "ॐ नमः शिवाय" मंत्राचा जप केला जातो. प्रसिद्ध उदाहरण म्हणजे रावण, जो एक महान शिवभक्त होता, त्याने "ॐ नमः शिवाय" मंत्राचा जप करून भगवान शिवाची कृपा प्राप्त केली आणि त्याच्या महाशक्तीचा उपयोग त्याने आपल्या विजयासाठी केला.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-09.12.2024-सोमवार.
===========================================