गणेशाची पूजा व त्याचे शास्त्र-

[Atul Kaviraje]

गणेशाची पूजा व त्याचे शास्त्र-
(Lord Ganesha's Worship and Its Scriptures)

प्रस्तावना:
गणेशाची पूजा ही भारतीय संस्कृतीतील एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण धार्मिक क्रिया आहे. प्रत्येक चांगल्या कार्याची सुरुवात श्री गणेशाची पूजा करून केली जाते. विघ्नहर्ता, यश आणि समृद्धीचे दातार असलेले श्री गणेश सर्व भक्तांच्या मनातील एक महत्त्वपूर्ण स्थान आहेत. गणेशाची पूजा केल्यामुळे कोणत्याही कार्याच्या प्रारंभापासून ते संपणापर्यंतचे विघ्न दूर होतात, असे मानले जाते. गणेशाची पूजा, त्याचे शास्त्र, आणि त्याचे धार्मिक महत्त्व हे भारतीय संस्कृतीच्या आणि धार्मिक परंपरेच्या गाभ्यात आहे.

गणेशाची पूजा व त्याचे महत्त्व:
गणेशाची पूजा अत्यंत भक्तिपूर्ण असते, आणि या पूजेची प्रक्रिया शास्त्रबद्ध पद्धतीने केली जाते. गणेशाची पूजा केल्याने न केवल मानसिक शांति मिळते, तर जीवनातील विविध अडचणींवरही मात करण्याची शक्ती प्राप्त होते.

गणेशाची पूजा तीन मुख्य अंशांमध्ये केली जाते:

विधी – पूजा करण्याचा शास्त्रबद्ध पद्धतीने केलेला नियम.
मंत्र – गणेशाचे मंत्र जपणे आणि त्याच्या महिमा चेचरणे.
आदर – गणेशाची उपास्यतेचा एक भक्तिपूर्ण रूप.
गणेशाच्या पूजा विधीचे महत्त्व:
गणेश पूजा शास्त्रानुसार अनेक प्रकारे केली जाऊ शकते, आणि त्यामध्ये विविध तपश्चर्या, स्नान, प्रपंच व्रत, तसेच श्री गणेशाच्या प्रतिमेला सजवून आणि पूजा अर्चना केली जाते. गणेशाची पूजा करण्याचे शास्त्र खालील प्रमाणे दिलेले आहे:

शुद्धता आणि स्वच्छता: गणेश पूजेच्या सर्व विधींची सुरुवात शुद्धता आणि स्वच्छतेपासून होते. पुजा करणाऱ्याला स्नान केल्यावर ताज्या वस्त्रांमध्ये पूजा करण्याचे महत्व आहे. घराच्या वासना आणि स्थान शुद्ध ठेवणे देखील आवश्यक आहे.

गणेशाची प्रतिमा: पूजेची सुरुवात गणेशाची प्रतिमा स्थापित करून केली जाते. प्रतिमेला लवंगी, धूप, आणि पुष्प अर्पण केले जातात. गणेशाचे चित्र किंवा मूर्ती घरात एक ठिकाणी ठेवावी लागते, ज्याठिकाणी शांती आणि सकारात्मक ऊर्जा राहील.

मंत्र जप: गणेश मंत्र "ॐ गं गणपतये नमः" ह्या मंत्राचा जप केला जातो. हा मंत्र चुकता चुकता, भक्तिपूर्वक जप करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. यासोबत "ॐ श्री गणेशाय नमः" ह्या मंत्राचा पुनरावलोकन केल्यास मानसिक शांति मिळवता येते.

धूप आणि दीपक: पूजा करतांना गणेशाची मूर्ती किंवा प्रतिमेस धूप आणि दीपक दाखवले जातात. धूपाने वासना आणि नकारात्मक ऊर्जेला बाहेर फेकले जाते, आणि दीपकाने सकारात्मक ऊर्जेची निर्मिती होते.

नैवेद्य अर्पण: गणेशाची पूजा केली जात असताना त्याला नैवेद्य अर्पण केले जातात. नैवेद्य म्हणून सामान्यत: मोदक, पन्हे, लाडू आणि फळे अर्पण केली जातात.

गणेशाची पूजा केल्याचे लाभ:
गणेशाची पूजा केल्याने न केवल मानसिक शांति मिळते, तर जीवनातील विविध अडचणींवरही मात करण्याची शक्ती प्राप्त होते. गणेशाची पूजा मुख्यतः ज्ञान, समृद्धी, यश, आणि आरोग्य यांमध्ये भरभराट करतात. गणेशाची पूजा केल्याने खालील फायदे होतात:

विघ्नांचा नाश: गणेशाची पूजा केल्याने कोणत्याही कार्यात येणारे विघ्न दूर होतात आणि कामे यशस्वी होतात.
आध्यात्मिक उन्नती: पूजा केल्याने व्यक्तीला मानसिक शांति मिळते आणि आध्यात्मिक उन्नती साधता येते.
समृद्धी: गणेशाची पूजा करून आर्थिक समृद्धी मिळवता येते.
दुःखांवर मात: जीवनातील दुःख आणि संकटे टळतात.
गणेश शास्त्र:
गणेशाची पूजा करणारे प्रत्येक व्यक्ती त्याच्या शास्त्राच्या मार्गदर्शनाने पूजा करतात. गणेशाची पूजा 'गणेश पूजन विधी' मध्ये शास्त्रानुसार अनेक नियम आहेत.

गणेश गीता: गणेश गीता हा एक धार्मिक ग्रंथ आहे, ज्यात गणेशाच्या विविध रूपांचा आणि त्याच्या महत्वाचा उल्लेख केलेला आहे. गणेश गीतेमध्ये गणेशाशी संबंधित सर्व मंत्र, त्याचे स्वरूप, त्याच्या उपास्यतेचे मार्गदर्शन दिले आहे.

गणेश पुराण: गणेश पुराणात गणेशाच्या जन्माची कथा, त्याची महिमा, त्याचे कार्य आणि भक्तांना दिलेली आशीर्वाद याबाबत माहिती दिली आहे. गणेश पुराणात भक्तांनी गणेशाची पूजा कशा प्रकारे करावी, याचे महत्त्वपूर्ण संकेत दिले आहेत.

गणेश स्तोत्रे: गणेशाच्या उपास्यतेसाठी विविध स्तोत्रे आहेत. गणेश अष्टकशतक, गणेश शंकरस्तोत्र, गणेश सहस्रनामस्तोत्र आणि गणेश वन्दन हे अत्यंत लोकप्रिय स्तोत्र आहेत. हे स्तोत्रे ध्यान व मंत्रजपाने व्यक्तीला मानसिक शांती आणि सुख देते.

गणेशाची पूजा - उदाहरण:
सुमित आणि त्याचे कुटुंब गणेश चतुर्थीच्या वेळी आपल्या घरी गणेशाची मूर्ती स्थापित करतात. त्यांनी मूर्तीस सुरुवात करतांना सर्व घरातील सदस्यांना स्नान करायला सांगितले आणि सर्वांनी एकत्र येऊन पूजा केली.

सर्वात पहिले त्यांनी गणेश मंत्र "ॐ गं गणपतये नमः" चे 108 वेळा जप केले. त्यानंतर गणेश मूर्तीस पिवळ्या रंगाची फुलांची माला अर्पण केली. यानंतर नैवेद्य म्हणून मोदक आणि फळे अर्पण केली आणि त्याला हलवा अर्पण केला.

धूप आणि दीपक दाखवून, घराच्या प्रत्येक कोपऱ्यात दिवा ठेवला, ज्यामुळे घरात सकारात्मक ऊर्जा भरेल असे सांगितले गेले. सुमित आणि त्याच्या कुटुंबाने गणेश पूजनाच्या या शास्त्रबद्ध पद्धतीचे पालन करून एकूणच घरात शांती आणि समृद्धी प्राप्त केली.

निष्कर्ष:
गणेशाची पूजा ही भारतीय धर्म आणि संस्कृतीचे एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण अंग आहे. ती केवळ धार्मिक क्रिया नाही, तर ती एक सकारात्मक मानसिकता निर्माण करणारी आणि जीवनात यश व समृद्धी मिळवणारी प्रक्रिया आहे. गणेश शास्त्राचा अभ्यास करून त्याची पूजा योग्य प्रकारे केली जात असल्यास, जीवनात आनंद, यश, समृद्धी, आणि मानसिक शांति साधता येते. गणेशाची पूजा केल्याने विघ्न नष्ट होतात आणि प्रत्येक कार्यात यश प्राप्त होते. म्हणूनच गणेशाची पूजा, त्या संबंधित शास्त्र आणि मंत्रांच्या माध्यमातून भक्ताच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-10.12.2024-मंगळवार.
===========================================