आधुनिक आणि पारंपारिक शिक्षण प्रणालीतील फरक-2

[Atul Kaviraje]

आधुनिक आणि पारंपारिक शिक्षण प्रणालीतील फरक-

मुख्य वैशिष्ट्ये:
प्रौद्योगिकीचा वापर: आधुनिक शिक्षण प्रणालीत तंत्रज्ञानाचा मोठा वापर केला जातो. स्मार्ट बोर्ड, इंटरनेट, शालेय मोबाइल अॅप्स, आणि ऑनलाइन शिक्षणासारखी साधने विद्यार्थ्यांना शिकवण्यासाठी वापरली जातात.

प्रश्नोत्तर आधारित शिक्षण: विद्यार्थ्यांना सक्रिय आणि आधारित शिक्षण दिले जाते. शिक्षणाचे उद्दिष्ट केवळ माहिती देणे नाही, तर विद्यार्थ्यांना विश्लेषण, समज आणि क्रियाशीलतेला प्रोत्साहित करणे आहे.

संपूर्ण व्यक्तिमत्त्व विकास: आधुनिक शिक्षण प्रणाली विद्यार्थ्यांचे केवळ शालेय ज्ञान वाढविण्याबद्दल विचार करत नाही, तर त्यांच्या सामाजिक, मानसिक, आणि भावनिक विकासावरही लक्ष केंद्रित करते. शारीरिक शिक्षण, कला, क्रीडा, संगीत आणि अन्य सर्जनशील क्षेत्रांना महत्त्व दिले जाते.

ऑनलाइन शिक्षण: आधुनिक शिक्षण प्रणालीमध्ये विद्यार्थ्यांना घरबसल्या ऑनलाइन क्लासेस, वेबिनार्स, शालेय पोर्टल्स आणि अन्य डिजिटल साधनांचा वापर करून शिकता येते.

अंतरराष्ट्रीय दृषटिकोन: आधुनिक शिक्षण प्रणाली हे वैश्विक दृषटिकोन ठेवते. विद्यार्थ्यांना विविध सांस्कृतिक व आंतरराष्ट्रीय अनुभव देणे, त्यांना भाषिक विविधता, पर्यावरणीय समस्या आणि समकालीन घटनांबद्दल जागरूक करणे हे महत्त्वाचे आहे.

मुलायम मूल्यांकन: पारंपारिक मूल्यांकन पद्धती प्रमाणपत्र आधारित असतात. आधुनिक प्रणालीत विद्यार्थ्यांचे मूल्यांकन त्यांच्या विविध क्षमतांनुसार केले जाते. परीक्षा, प्रोजेक्ट वर्क, आणि सर्जनशीलता यांच्या माध्यमातून मूल्यांकन केले जाते.

उदाहरण:
आजच्या काळात इंटरनेटवरील माध्यमांचा वापर करून ऑनलाइन शिक्षणासारख्या पर्यायांची मोठी ओळख वाढली आहे. विविध शिक्षण संस्थांनी डिजिटल प्लेटफॉर्मवर शिक्षण दिला आहे, उदाहरणार्थ MOOC (Massive Open Online Courses), Coursera, edX, आणि भारतात SWAYAM.

पारंपारिक आणि आधुनिक शिक्षण प्रणालीतील फरक:

विषय   पारंपारिक शिक्षण प्रणाली   आधुनिक शिक्षण प्रणाली
तंत्रज्ञानाचा वापर   कमी वापर   तंत्रज्ञानाचा मोठा वापर
शिक्षकाचे स्थान   शिक्षक केंद्रीत   विद्यार्थी आणि शिक्षक यांचा सहकार्यपूर्ण दृष्टिकोन
शिक्षण पद्धत   शाळेतील सिद्धांत आधारित शिक्षण   सक्रिय आणि क्रियाशील शिक्षण
मूल्यांकन पद्धत   परीक्षा आधारित मूल्यांकन   प्रोजेक्ट्स, ओपन बुक परीक्षा आणि इतर क्रीतिक मूल्यांकन
विद्यार्थ्यांची भूमिका   विद्यार्थी ऐकणारे व शोषक   विद्यार्थी सहभागी आणि सर्जनशील विचार करणारे
ध्यान केंद्रित   पारंपारिक संस्कार, नैतिकता, इतिहास   व्यक्तिमत्त्व विकास, समकालीन समस्या, तंत्रज्ञान

निष्कर्ष:
आधुनिक आणि पारंपारिक शिक्षण प्रणाली यामध्ये एक मोठा फरक आहे. पारंपारिक शिक्षण पद्धती शिक्षणाची वाचन आधारित आणि एकसूत्री पद्धत आहे, तर आधुनिक शिक्षण प्रणाली संपूर्ण व्यक्तिमत्त्व विकास, सृजनशीलता आणि तंत्रज्ञानाच्या वापरावर आधारित आहे. तथापि, दोन्ही प्रणालींचे उद्दिष्ट विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासाचे आहे, परंतु त्यांच्या कार्यपद्धतीत फरक आहे. आजच्या काळात, एक आदर्श शिक्षण प्रणाली त्या दोन्ही पद्धतींचा संतुलन साधून विद्यार्थ्यांना नवीन विचारशक्ती, कौशल्ये आणि समाजातील योगदान कसे करावे हे शिकवते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-11.12.2024-बुधवार.
===========================================