13 डिसेंबर, 2024 - रेणुका यात्रा - याड्राव, जिल्हा-शिरोळ

[Atul Kaviraje]

रेणुका यात्रा-याड्राव, जिल्हा-शिरोळ-

13 डिसेंबर, 2024 - रेणुका यात्रा - याड्राव, जिल्हा-शिरोळ

रेणुका माता आणि रेणुका यात्रा:

रेणुका माता ह्या हिंदू धर्मातील एक महत्त्वपूर्ण देवी आहेत, ज्या शक्ती स्वरूपाच्या आणि मातृसत्तेच्या प्रतीक आहेत. त्यांचा संबंध विशेषतः महाराष्ट्रातील काही भागांमध्ये अत्यंत आदरणीय आहे, आणि याड्राव (जिल्हा शिरोळ) येथील रेणुका यात्रा विशेष महत्वाची आहे. प्रत्येक वर्षी 13 डिसेंबर रोजी रेणुका माता यांच्या पूजेसाठी आणि त्यांच्या आशीर्वादासाठी ही यात्रा साजरी केली जाते.

रेणुका माता ज्या काळी पृथ्वीवर होत्या, त्या काळात त्यांचा उपास्य रूप एक मातर शक्ती, भक्तांची रक्षण करणारी, आणि धर्माची पालन करणारी माता म्हणून ओळखला जातो. त्यांचे जीवन आणि त्यांची उपास्यतत्त्वे भारतीय समाज आणि धर्मासाठी खूप प्रेरणादायक आहेत.

रेणुका माता यांचे जीवनकार्य:
रेणुका माता या रघुकुलाच्या अयोध्येतील महान राजा राजा शंतनु यांची पत्नी होत्या. त्यांच्या पोटी प्रसिद्ध काशीराज परीक्षित आणि यमुनाजीच्या अस्तित्वाचा इतिहास उभा राहिला. परंतु त्यांच्या जीवनात एक महत्त्वपूर्ण प्रसंग आला, जो त्यांच्या भक्तिपंथी जीवनाची गोडी सांगणारा ठरला.

रेणुका माता एक अत्यंत साध्वी, पवित्र, आणि भक्तिपंथी स्त्री होत्या. त्यांची पूजा आणि उपासना ही प्रामुख्याने मातृवत्सलतेसाठी केली जाते. त्यांची उपास्य तत्त्वे अत्यंत गहन आहेत आणि जीवनाच्या प्रत्येक स्तरावर त्यांचे भक्त त्यांचे अनुकरण करतात.

रेणुका माता ह्या ध्यान, साधना, पवित्रता, आणि भक्तिरस यांचे प्रतीक आहेत. त्यांनी समाजात एक आदर्श निर्माण केला आणि इतरांना माता म्हणून, देवी म्हणून पूजा करण्याची प्रेरणा दिली. विशेषतः महिलांसाठी त्यांच्या जीवनाचा आदर्श कायम आहे.

13 डिसेंबर - रेणुका यात्रा:
रेणुका यात्रा ही एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण धार्मिक यात्रा आहे, जी दरवर्षी 13 डिसेंबर रोजी याड्राव, जिल्हा शिरोळ येथे आयोजित केली जाते. या दिवशी भक्त मोठ्या संख्येने एका ठिकाणी एकत्र येऊन रेणुका मातेला श्रद्धेने पूजा अर्चना करतात, अभिषेक करतात आणि त्यांच्या आशीर्वादाची प्रार्थना करतात.

रेणुका यात्रा हे धार्मिक कार्यक्रम केवळ भक्तांसाठी नाही, तर एक सामाजिक एकतेचा प्रसंग देखील ठरतो. यात सहभागी होणारे सर्व भक्त देवी रेणुका यांचा आशीर्वाद घेण्यासाठी आलेले असतात, ज्यामुळे सर्व भाविक आपले अंतरात्म्य शुद्ध करून आध्यात्मिक उन्नती साधण्याचा प्रयत्न करतात.

रेणुका यात्रा आणि भक्तिभाव:
याड्रावच्या रेणुका यात्रा केवळ एक धार्मिक उत्सव नाही, तर त्याचा एक गहन भक्तिपंथी प्रभाव आहे. भक्त या दिवशी आपल्या दुःख-दर्दांना दूर करण्यासाठी, तसेच जीवनाच्या उद्दिष्टासाठी आशीर्वाद प्राप्त करण्यासाठी येतात.

यात्रेच्या दिवशी देवी रेणुका यांच्या दर्शनासाठी, पूजा, अभिषेक आणि भजन कीर्तन अशा अनेक धार्मिक क्रियाकलापांचे आयोजन केले जाते. विशेषत: भक्त भक्तिरसात न्हालेल्या आणि भक्तिपंथी गोड अनुभव घेणारे असतात. यात अनेक लोक एकत्र येऊन आदर्श जीवन जगण्याच्या शिकवणीचा आदान-प्रदान करतात.

यात्रेतील विविध धार्मिक क्रियाकलाप:
पूजा आणि अभिषेक: देवी रेणुका यांच्या मठावर भक्तांनी त्यांच्या प्रतिमेचे पूजन केले जाते. यानंतर अभिषेक आणि हवनाचे आयोजन करण्यात येते.
भजन-कीर्तन आणि धार्मिक कथा: यात्रेच्या दरम्यान भक्त त्यांचा वेळ भजन, कीर्तन आणि धार्मिक कथा ऐकण्यात घालवतात. हे कार्यक्रम भक्तांमध्ये आध्यात्मिक जागरूकता वाढवतात.
कुंभमेला किंवा अभिषेक: विशेष पर्वात भक्त एकत्र येऊन कुंभमेळ्याचा आयोजन करतात आणि एकत्रितपणे देवीच्या आशीर्वादाचा लाभ घेतात.
दान आणि समाजसेवा: रेणुका यात्रा ह्या दिवशी समाजात अनेक भक्त दान देतात, गरीबांची मदत करतात, तसेच समाजातील दुर्बल घटकांसाठी कार्य करण्याचे प्रेरणा घेतात.
उदाहरणे आणि उपदेश:
साधना आणि पवित्रता: रेणुका माता ह्या आपल्या भक्तांना जीवनातील प्रत्येक प्रसंगी पवित्रता आणि साधनेसाठी मार्गदर्शन करतात. त्यांच्या उपदेशांमध्ये एकात्मता, शांती आणि भक्तिभावाचे महत्त्व सांगितले जाते.

मातृत्त्व आणि स्त्रीशक्ती: रेणुका माता एका आदर्श मातेसारख्या आहेत. त्यांचे जीवन आपल्याला सन्मान, प्रेम आणि समर्पणाचा आदर्श शिकवते. विशेषत: महिला भक्तांसाठी हे एक प्रेरणादायक उदाहरण आहे.

समाजातील एकता: रेणुका यात्रा समाजातील विविध घटकांना एकत्र आणते. यामध्ये समाजातील सर्व वर्गांना समान मानले जाते आणि प्रत्येकाला एकदंर भावनेतून एकत्र केले जाते. यातून एकता आणि सामूहिक आस्थेची भावना प्रकट होते.

निष्कर्ष:
रेणुका यात्रा १३ डिसेंबर रोजी साजरी केली जात असलेल्या रेणुका माता यांच्या जीवनातील आदर्श आणि भक्तिपंथाचे उदाहरण आहे. या दिवशी भक्त देवी रेणुका यांचे आशीर्वाद घेऊन त्यांच्या जीवनात सुधारणा आणि आध्यात्मिक उन्नती साधतात. हे एक ऐतिहासिक, धार्मिक आणि भक्तिपंथी महत्त्वाचा दिवस आहे. भक्तांच्या जीवनात परिष्कृततेची आणि भक्तिरसाची नवी कक्षा तयार करणारा दिन आहे. रेणुका माता यांच्या पूजेचा आणि यात्रा आयोजनाचा उद्देश भक्तांमध्ये भक्ति, शांती, प्रेम, आणि एकतेचे महत्त्व वाढवणे आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-13.12.2024-शुक्रवार.
===========================================