दिन-विशेष-लेख-१२ डिसेंबर, १९११: दिल्ली ही भारताची राजधानी बनली-

[Atul Kaviraje]

१९११: दिल्ली ही भारताची राजधानी करण्यात आली. या आधी कोलकाता ही भारताची राजधानी होती.

१२ डिसेंबर, १९११: दिल्ली ही भारताची राजधानी बनली-

१२ डिसेंबर १९११ हा दिवस भारतीय इतिहासातील एक ऐतिहासिक व महत्त्वपूर्ण दिवस आहे. या दिवशी दिल्लीला भारताची राजधानी बनविण्याचा निर्णय घेतला गेला. याआधी कोलकाता ही भारताची राजधानी होती. ब्रिटिश साम्राज्याच्या काळात, दिल्लीला राजधानी बनवण्याचा निर्णय ब्रिटिश सम्राट जॉर्ज पाचव्या यांनी दिल्ली दरबार या ऐतिहासिक समारंभात जाहीर केला. यामुळे भारताच्या इतिहासात एक नवीन वळण आले आणि दिल्लीला देशाच्या प्रशासनिक केंद्र म्हणून महत्त्व प्राप्त झाले.

आधारभूत माहिती:
तारीख: १२ डिसेंबर, १९११
घटना: दिल्लीला भारताची राजधानी बनविणे
सम्राट: जॉर्ज पाचवा
आधीची राजधानी: कोलकाता

घटनेची पार्श्वभूमी:
१८५७ च्या स्वातंत्र्य लढ्यानंतर, ब्रिटिश राजवटीने भारतीय लोकांच्या विद्रोहाच्या नंतर कोलकाताला देशाची राजधानी बनवून स्थायिक केली होती. परंतु ब्रिटिश सरकारला दिल्लीला राजधानी बनवण्याचा विचार त्यावेळी चांगला वाटला, कारण दिल्ली भौगोलिकदृष्ट्या अधिक योग्य ठिकाण मानले जात होते आणि दिल्लीच्या ऐतिहासिक महत्त्वाला पाहता, ते ब्रिटिश साम्राज्याच्या प्रमुख केंद्रांपैकी एक ठरू शकत होते.

१२ डिसेंबर १९११ रोजी, जॉर्ज पाचव्या यांनी दिल्ली दरबारमध्ये हा ऐतिहासिक निर्णय जाहीर केला, आणि त्या निर्णयानंतर १९१२ मध्ये दिल्लीतील नवीन राजधानीच्या योजना सुरू करण्यात आल्या. या निर्णयामुळे दिल्लीला एक मोठे प्रशासकीय, सांस्कृतिक, आणि राष्ट्रीय महत्त्व प्राप्त झाले.

दिल्ली दरबार:
दिल्ली दरबार १९११ मध्ये आयोजित केला गेला, जिथे जॉर्ज पाचव्या यांनी भारताच्या राजकीय व्यवस्थेतील महत्त्वपूर्ण निर्णय जाहीर केले. या दरबारात भारतातील विविध राज्यांचे महाराज, ब्रिटिश उच्च अधिकारी, तसेच भारतीय नेत्यांचा समावेश होता. दिल्लीला राजधानी बनवण्याचा निर्णय तेथे जाहीर करण्यात आला.

महत्त्वाचे टप्पे:
१८५७: कोलकाताला भारताची राजधानी बनविणे.
१९११: जॉर्ज पाचव्या यांनी दिल्लीला भारताची राजधानी बनविण्याचा निर्णय घेतला.
१९१२: दिल्ली शहरातील नव्या सरकारी इमारतीं आणि इन्फ्रास्ट्रक्चरच्या विकासाची प्रक्रिया सुरू झाली.

दिल्लीचे ऐतिहासिक महत्त्व:
दिल्ली हे ऐतिहासिक दृष्टिकोनातून एक महत्त्वाचे शहर आहे. प्राचीन काळी दिल्ली विविध साम्राज्यांचे केंद्र होते. मुघल साम्राज्याचे मुख्यालय दिल्ली होते आणि तिथे लाल किल्ला, जामा मशीद, कुतुब मीनार सारखी ऐतिहासिक वास्तू आहेत. दिल्लीचे ऐतिहासिक महत्त्व आणि त्याचे भौगोलिक स्थान ब्रिटिश साम्राज्याच्या राजकीय दृष्टिकोनातून महत्त्वाचे ठरले.

संदर्भ:
दिल्लीच्या राजधानी होण्याआधीच्या काळातील कोलकाताचे महत्त्व: कोलकाता म्हणजेच ब्रिटिश भारताचे प्रशासनिक, सांस्कृतिक, आणि व्यावसायिक केंद्र होते.
नवीन राजधानी: दिल्लीला राजधानी बनवण्यामुळे शहराच्या विकासासाठी मोठे पाऊल उचलले गेले आणि दिल्लीचे रूप बदलले.

चिन्हे आणि चित्रे:
दिल्लीचा ध्वज: 🏴 (ब्रिटिश सम्राट जॉर्ज पाचव्या चा ध्वज)
लाल किल्ला: 🏰
भारताचा राष्ट्रीय ध्वज: 🇮🇳
कोलकाता: 🏙� (आधीची राजधानी)
दिल्ली दरबाराचे चित्र: 🏛�

आजचा संदर्भ:
आज दिल्ली भारतीय लोकशाहीचे आणि प्रशासनाचे प्रमुख केंद्र आहे. भारतीय संसद, राष्ट्रपती भवन, आणि उच्च न्यायालय दिल्लीमध्ये स्थित आहेत. १२ डिसेंबर १९११ च्या घटनेनंतर दिल्लीमध्ये अनेक ऐतिहासिक बदल झाले आणि ते भारताच्या राजकीय, सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक दृषटिकोनातून महत्त्वपूर्ण ठरले.

निष्कर्ष:
१२ डिसेंबर १९११ चा निर्णय दिल्लीला भारताची राजधानी बनवण्याचा एक ऐतिहासिक निर्णय ठरला. या निर्णयाने दिल्लीला एक नवीन ओळख दिली आणि ती आज भारताच्या सर्वाधिक महत्त्वपूर्ण शहरांपैकी एक ठरली आहे. दिल्लीच्या विकासासाठी ब्रिटिश साम्राज्याने केलेले पाऊल आणि त्या वेळेसच्या प्रशासकीय निर्णयांनी आजच्या आधुनिक भारताच्या स्थापनेमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-12.12.2024-गुरुवार.
===========================================