दिन-विशेष-लेख-१२ डिसेंबर, १९११: जॉर्ज पाचवा भारतामध्ये आला होता-

[Atul Kaviraje]

१९११: ला जॉर्ज पाचवा भारतामध्ये आला होता.

१२ डिसेंबर, १९११: जॉर्ज पाचवा भारतामध्ये आला होता-

१२ डिसेंबर १९११ हा दिवस भारतीय इतिहासातील एक महत्त्वपूर्ण दिवस आहे, कारण या दिवशी ब्रिटिश सम्राट जॉर्ज पाचवा भारतात आला होता. या भेटीला दिल्ली दरबार (Delhi Durbar) म्हणून ओळखले गेले, आणि त्याच दिवशी जॉर्ज पाचव्या यांनी भारतातील सर्व राज्यांच्या प्रमुखांसमोर एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण घोषणा केली, ज्यामुळे भारताच्या राजधानीत बदल करण्यात आला. या भेटीमुळे ब्रिटिश साम्राज्याच्या भारतीय उपखंडाशी असलेल्या संबंधांची एक महत्त्वाची छाप पडली.

आधारभूत माहिती:
तारीख: १२ डिसेंबर, १९११
घटना: जॉर्ज पाचव्या यांचा भारत दौरा
सम्राट: जॉर्ज पाचवा
स्थान: दिल्ली दरबार (दिल्ली, भारत)

घटनेची पार्श्वभूमी:
१९११ मध्ये जॉर्ज पाचव्या हे भारतातील आपल्या तिसऱ्या दौऱ्यावर आले होते. यापूर्वी १८७५ आणि १८८९ मध्ये इंग्लंडच्या राजघराण्याचे सदस्य भारतात आले होते. १२ डिसेंबर १९११ रोजी जॉर्ज पाचव्या यांच्या उपस्थितीत दिल्ली दरबार आयोजित करण्यात आला. या दरबाराच्या माध्यमातून ब्रिटिश साम्राज्याने भारतीय सम्राटांना आणि राजांना आपला अधिकार आणि शाही सत्ता दाखवली.

जॉर्ज पाचव्या यांच्या दिल्ली भेटीचे महत्त्व दोन्ही दृषटिकोनातून होतं – एक, ब्रिटिश साम्राज्याचे हे एक प्रदर्शन होते, आणि दुसरे, ज्या दिवशी दिल्लीला भारताची राजधानी बनविण्याचा निर्णय जाहीर करण्यात आला, तो दिवस ऐतिहासिक ठरला.

दिल्ली दरबार:
दिल्ली दरबार एक महत्त्वपूर्ण समारंभ होता जो दरबार, भारतीय राजे, आणि ब्रिटिश अधिकारी यांच्यात संवाद साधण्यासाठी आयोजित केला गेला. जॉर्ज पाचव्या यांनी या दरबारात घोषणा केली की, दिल्लीला भारताची नवीन राजधानी बनवली जाईल. यामुळे कोलकात्याची राजधानी दिल्लीला हस्तांतरित करण्यात आली. हा निर्णय विशेषत: ब्रिटिश साम्राज्याच्या दृषटिकोनातून महत्त्वपूर्ण होता.

महत्त्वाचे टप्पे:
१८५७: भारतीय स्वातंत्र्य संग्रामाचा प्रारंभ, आणि त्यानंतर ब्रिटिश साम्राज्याने कोलकाताला भारताची राजधानी बनवली.
१२ डिसेंबर, १९११: जॉर्ज पाचव्या यांचा भारत दौरा आणि दिल्ली दरबारातील घोषणेंनंतर दिल्लीला भारताची राजधानी बनवण्यात आली.
१९१२: दिल्ली शहराच्या नव्या विकासाचा मार्ग मोकळा झाला आणि राजधानीसाठी इन्फ्रास्ट्रक्चरचा विकास सुरू झाला.

दिल्लीला राजधानी बनवण्याचा निर्णय:
दिल्लीला राजधानी बनवण्याचे निर्णय ब्रिटिश सरकारने घेतले होते. जॉर्ज पाचव्या यांना तेव्हा भारतात असलेल्या विविध भौगोलिक, सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक बाबींचा विचार करून दिल्लीला केंद्र म्हणून निवडले. त्यावेळी, दिल्लीला जवळपास शहरीकरणाची आवश्यकता होती आणि ब्रिटिश सरकारने इथे सरकारी इमारती, कार्यालये आणि प्रशासकीय केंद्रांची स्थापना केली.

संदर्भ:
जॉर्ज पाचव्या: जॉर्ज पाचव्या हे ब्रिटिश राजघराण्याचे सम्राट होते आणि त्यांच्या दिल्ली दौऱ्याने भारताच्या राजकीय इतिहासात एक नवीन अध्याय सुरू केला.
दिल्ली दरबार: दिल्ली दरबाराच्या माध्यमातून ब्रिटिश सम्राट जॉर्ज पाचव्या यांनी भारतीय राजकारणात महत्त्वाच्या घोषणा केल्या.
भारताची राजधानी बदलणे: कोलकात्यापासून दिल्लीला राजधानी बदलण्याचा निर्णय हा ब्रिटिश साम्राज्याच्या भारतातील शाही शक्तीचे प्रदर्शन करणारा होता.

चिन्हे आणि चित्रे:
ब्रिटिश सम्राट जॉर्ज पाचव्या: 👑
दिल्ली दरबार: 🏰
भारताचे राष्ट्रीय ध्वज: 🇮🇳
दिल्लीचा चित्र: 🏙�
कोलकाता (आधीची राजधानी): 🏙�

आजचा संदर्भ:
आज दिल्ली भारताची राजधानी आहे, आणि ती देशाचे प्रशासनिक, सांस्कृतिक, आणि राजकीय केंद्र मानली जाते. दिल्लीमध्ये भारतीय संसदीय प्रणालीचे कार्य, राष्ट्रपती भवन, उच्च न्यायालय आणि विविध सरकारी संस्थांची उपस्थिती आहे. जॉर्ज पाचव्या यांच्या दिल्ली भेटीने जो ऐतिहासिक बदल घडवला, त्याने दिल्लीला एक अत्यंत महत्त्वाचे स्थान दिले.

निष्कर्ष:
१२ डिसेंबर १९११ चा दिवस भारतीय इतिहासात एक ऐतिहासिक दिवस आहे. जॉर्ज पाचव्या यांच्या भारत दौऱ्यामुळे दिल्लीला भारताची नवीन राजधानी बनविण्याचा निर्णय घेण्यात आला, आणि यामुळे दिल्लीचे एक ऐतिहासिक महत्त्व जपले गेले. यामुळे भारताच्या प्रशासनिक केंद्राच्या बदलाशी संबंधित महत्त्वपूर्ण निर्णय घेण्यात आले.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-12.12.2024-गुरुवार.
===========================================