15 डिसेंबर, 2024 – धनु संक्रांती

[Atul Kaviraje]

धनु संक्रांती-

15 डिसेंबर, 2024 – धनु संक्रांती

धनु संक्रांतीचे महत्त्व:

धनु संक्रांती हा हिंदू पंचांगानुसार एक अत्यंत महत्त्वाचा आणि पवित्र दिवस आहे. संक्रांती म्हणजे सूर्याच्या कर्क राशीपासून मकर राशीत प्रवेश करणे. प्रत्येक वर्षी माघ महिन्याच्या सुरुवातीला येणारी संक्रांती एक अत्यंत शुभ समय मानली जाते. परंतु धनु संक्रांती म्हणजे सूर्य धनु राशीत प्रवेश करतो आणि त्यासोबतच थोडी वेगळी विशिष्टता असते. हा दिवस कृषी, धार्मिक आणि सांस्कृतिक दृष्टिकोनातून विशेष महत्त्वाचा आहे.

धनु संक्रांतीचे शास्त्रीय महत्त्व:

धनु संक्रांती म्हणजे सूर्याचा धनु राशीत प्रवेश. प्रत्येक राशीचा 30 डिग्रीचा विभाग असतो आणि हा दिवस सूर्याच्या प्रवेशाच्या दृष्टीने शुभ मानला जातो. हिंदू धर्मानुसार संक्रांतीला विशेष धार्मिक महत्त्व आहे. या दिवशी सूर्य उगवणारा नसून, तेथे सूर्याची उत्तम स्थिती असते, ज्यामुळे शारीरिक व मानसिक आरोग्य तसेच धार्मिक कार्यांमध्ये शुभता येते. या दिवशी सूर्याची स्थिती जास्त शुभ आणि सकारात्मक मानली जाते.

धनु संक्रांतीसाठी विशेष धार्मिक व सांस्कृतिक महत्त्व:

धनु संक्रांती केवळ सूर्याच्या स्थानाचा बदल नाही, तर विविध संस्कार, पूजा आणि धार्मिक विधींनी भरलेला असतो. या दिवशी बऱ्याच लोकांनी सूर्योदयाच्या वेळेस पवित्र स्नान घेतले जाते आणि पवित्र नदीत तर्पण, दान दिले जाते. माघ शुद्ध पक्षात असलेल्या या संक्रांतीला विशेष महत्त्व आहे कारण या दिवशी दान व पुण्याची क्रिया अधिक प्रभावी मानली जाते.

याच्या पुढे, धनु संक्रांती एक अत्यंत सकारात्मक आणि शुभ दिन मानला जातो, कारण या दिवशी ग्रहांचा सौम्य प्रभाव आणि धार्मिक कृत्यांची स्वीकार्यता अत्यंत अधिक असते. हिंदू धर्माच्या अनेक सणांमध्ये हे एक प्रमुख स्थान राखते. विशेषत: कृषीच्या संदर्भात, या दिवशी नवीन कापसाच्या बोंडांचा स्वागत केला जातो आणि नवीन बीजे घेतली जातात.

कृषी संदर्भातील महत्त्व:

धनु संक्रांती कृषी क्षेत्राशी निगडीत एक महत्त्वपूर्ण सण आहे. दक्षिण भारतात या दिवशी 'तायल संक्रांती' म्हणून ओळखले जाते, तर महाराष्ट्रात 'मकर संक्रांती' म्हणून एक पर्व मानली जाते. कापसाचे व त्याचप्रमाणे इतर फळांचे काढणीचे आरंभ व सर्व प्राकारच्या शेतकऱ्यांना या दिवशी नवा उत्साह मिळतो. शेतकऱ्यांनी त्यांच्यावर येणाऱ्या परिष्कृत क्षेत्रावर नवा उत्साह आणि आशा ठेवतात.

धनु संक्रांती व सामाजिक महत्त्व:

धनु संक्रांतीला खास दानाची परंपरा आहे. विशेषतः या दिवशी तिळगुळाचे दान केले जाते. तिळगुळ किंवा तिळ व गुळाचा वापर केला जातो. हे त्या व्यक्तींना एकतावटी आणि सांस्कृतिक दृष्टिकोनातून आपल्या समाजात सौहार्द वाढवण्याचे प्रतीक मानले जाते. शेजाऱ्यांशी दान देण्याची परंपरा देखील या दिवशी साजरी केली जाते.

साथच, या दिवशी उटणे लावून, स्नान करून आणि चांगली कपडे घालून लोक एकमेकांना शुभेच्छा देतात. 'तिळगुळ घ्या, गोड गोड बोला' अशी म्हण देखील या दिवशी प्रसिद्ध आहे. या दिवशी घरात आणि आसपास शुभ कार्य केले जातात.

निष्कर्ष:

धनु संक्रांती हा एक अत्यंत महत्त्वाचा आणि धार्मिकदृष्ट्या पवित्र दिन आहे. या दिवशी सूर्याच्या राशीच्या बदलामुळे सामाजिक, शारीरिक आणि मानसिक दृष्टिकोनातून बदल होतात. या दिवशी केलेले धार्मिक कर्म, दान व पुण्य हवे तसे यश मिळवून देतात. विशेषतः कृषी क्षेत्रासाठी हा दिवस नवा प्रारंभ देणारा आणि भरण्याचा दिवस असतो. धनु संक्रांतीच्या दिवशी सर्वांनी एकमेकांना गोड गोष्टी देऊन आणि एकमेकांचे स्नेह वाढवून आनंद साजरा करावा.

धनु संक्रांतीच्या सर्वांना हार्दिक शुभेच्छा!

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-15.12.2024-रविवार.
===========================================