१५ डिसेंबर, २०२४ - मार्गशीर्ष पौर्णिमा व्रत

[Atul Kaviraje]

मार्गशीर्ष पौर्णिमा व्रत-

१५ डिसेंबर, २०२४ - मार्गशीर्ष पौर्णिमा व्रत

मार्गशीर्ष पौर्णिमा व्रतचे महत्त्व:

मार्गशीर्ष पौर्णिमा हा हिंदू पंचांगानुसार एक अत्यंत महत्वाचा व्रत आहे. हा दिवस विशेषतः महाराष्ट्रातील तसेच भारताच्या इतर भागात भक्तिमय आणि धार्मिक दृष्टिकोनातून अत्यंत पवित्र मानला जातो. मार्गशीर्ष महिना म्हणजेच हिंदू पंचांगातील एकादश महिन्याचा शेवटचा महिना, जो साधारणत: नोव्हेंबर - डिसेंबर महिन्यात येतो. मार्गशीर्ष पौर्णिमा हा दिवस पूर्णिमा असतो, जो विशेषत: भगवान विष्णू व भगवान शिवाच्या पूजेसाठी आदर्श मानला जातो.

मार्गशीर्ष पौर्णिमेचे धार्मिक महत्त्व:

मार्गशीर्ष पौर्णिमा व्रत विशेषतः भगवान विष्णूच्या पूजेचे दिन आहे. या दिवशी विशेषत: विष्णूची पूजा, व्रत, उपवासी राहणे आणि विविध धार्मिक विधी केले जातात. विशेष म्हणजे, या दिवशी गोधूलिवेला, व्रत पार करून, घराघरात दीपप्रज्वलन करणे, व्रताचा उहापोह आणि पूजा करणे हे अत्यंत शुभ मानले जाते.

मार्गशीर्ष पौर्णिमेला प्रामुख्याने पवित्र गंगास्नान, तिळगुळ, ताजे तिळ व गुळ यांचा दान आणि व्रत पालन करणे, धार्मिक कृत्ये वाचणे, भजन, कीर्तन इत्यादी सर्व एक उत्तम आरंभ म्हणून केले जातात.

धार्मिक व्रत व त्याचे फायदे:

मार्गशीर्ष पौर्णिमेचे व्रत केल्याने व्यक्तीला पुण्य प्राप्त होते, त्याच्या जीवनातील सर्व अडचणी दूर होतात आणि मानसिक शांति मिळते. या दिवशी व्रत करणाऱ्या व्यक्तीला मानसिक बळ व दिव्य दृष्टिकोन प्राप्त होतो. तसेच, या दिवशी केलेले तात्कालिक यश व दीर्घकालीन लाभाचे वरदान प्राप्त होते.

हे व्रत विशेषत: त्यांना केले जाते ज्यांना धन, वैभव, संतुलन आणि ब्रह्मज्ञान मिळवायचे असते. पौर्णिमा व्रताने व्यक्तीला भक्तिमय जीवन देण्याचे महत्त्व आहे.

मार्गशीर्ष पौर्णिमा व्रताची पूजा व साधना:

१. गोधूलिवेला पूजेची तयारी: मार्गशीर्ष पौर्णिमा व्रत सुरू करण्यापूर्वी घरातील सर्व वातावरण शुद्ध करणे आवश्यक आहे. घर साफ करणे, दीप प्रज्वलित करणे आणि आपल्या भक्ती भावना ठेवून प्रपंचातील सर्वाना एकत्र करून पूजा करणे.

२. पौर्णिमा दिनी उपवासी राहणे: या दिवशी विशेषतः उपवास ठेवणे आवश्यक आहे. उपवास केल्याने आपल्या मानसिक शुद्धतेचा मार्ग खुला होतो.

३. विशेष पूजा व मंत्रोच्चार: भगवान विष्णू व भगवान शिवाच्या मंत्रांचा जप करणे, त्यांच्या कृपेने जीवनात यश मिळविण्याची प्रार्थना करणे अत्यंत फलदायी ठरते.

४. तिळ व गुळ दान: हा दिवशी तिळ, गुळ किंवा भिक्षाटन करणे याला विशेष महत्त्व आहे. तिळ व गुळ साक्षात सुख, समृद्धि आणि शुभता प्राप्त करण्याचे प्रतीक मानले जाते. तिळगुळ खाण्याचा प्रचलित रिवाज आहे, जो 'तिळगुळ घ्या, गोड गोड बोला' अशी लोकप्रिय म्हण ठरली आहे.

५. भजन आणि कीर्तन: भक्तिरसात बुडलेले भजन, कीर्तन व देवाच्या नामस्मरणाने आपल्या जीवनात भक्ति भाव वाढवता येतो.

मार्गशीर्ष पौर्णिमेचा समाजावर प्रभाव:

मार्गशीर्ष पौर्णिमा व्रतामुळे समाजातील एकात्मता वाढते. सर्व समाज एकत्र येऊन सामूहिक पूजा व व्रत पार करतात. ही एक अशी वेळ असते ज्या वेळी लोक एकमेकांना शुभेच्छा देतात आणि परस्परांमध्ये प्रेम व सहकार्याचे वातावरण तयार करतात. त्या दिवशी लोक एकत्र येऊन परोपकाराची भावना प्रकट करतात.

शेतकऱ्यांसाठीही हा दिवस महत्त्वाचा आहे, कारण या दिवशी ते नवीन शेतसर्वांचा प्रारंभ करतात आणि आगामी वर्षाची समृद्धी मिळविण्यासाठी शुभकामना देतात.

निष्कर्ष:

मार्गशीर्ष पौर्णिमा व्रत हे एक अत्यंत पवित्र व धार्मिक महत्त्व असलेले दिवस आहे. या दिवशी भगवान विष्णू आणि भगवान शिवाचे विशेष पूजन केल्याने शांती, सुख आणि समृद्धी मिळते. या दिवशी उपवास, दान, प्रार्थना आणि भक्तिरसात न्हालेल्या व्यक्तीस सर्व प्रकारच्या सुखाचा व आशीर्वादाचा लाभ होतो. समाजातील एकता, प्रेम आणि सौहार्द वाढवण्याचा एक महत्त्वपूर्ण दिवस म्हणून मार्गशीर्ष पौर्णिमा ओळखली जाते.

मार्गशीर्ष पौर्णिमेच्या सर्व भक्तांना हार्दिक शुभेच्छा!

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-15.12.2024-रविवार.
===========================================