दिन-विशेष-लेख-२४ डिसेंबर, १९२९: अमेरिकेतील 'ग्रेट डेप्रेशन' मध्ये आर्थिक मंदी-

[Atul Kaviraje]

अमेरिकेतील 'ग्रेट डेप्रेशन' मध्ये आर्थिक मंदी (१९२९)-

२४ डिसेंबर १९२९ रोजी, अमेरिकेतील ग्रेट डेप्रेशन काळात आर्थिक मंदीची गती वाढली, ज्यामुळे लाखो लोक बेरोजगार झाले आणि देशभरात दुरावस्था निर्माण झाली. 💵📉

२४ डिसेंबर, १९२९: अमेरिकेतील 'ग्रेट डेप्रेशन' मध्ये आर्थिक मंदी-

परिचय
२४ डिसेंबर १९२९ रोजी, अमेरिकेतील ग्रेट डेप्रेशन काळात आर्थिक मंदीची गती आणखी वाढली. १९२९ च्या शेअर बाजारातील दुर्घटनेनंतर, अमेरिका आणि संपूर्ण जगात एक मोठा आर्थिक संकट उभा राहिला. हा काळ इतिहासात "ग्रेट डेप्रेशन" म्हणून ओळखला जातो. या आर्थिक संकटामुळे लाखो लोक बेरोजगार झाले, गरीबांची संख्या वाढली, आणि देशभरात सामाजिक व आर्थिक दुरावस्था निर्माण झाली.

ऐतिहासिक संदर्भ
ग्रेट डेप्रेशन १९२९ मध्ये सुरू झाला, जब अमेरिकेतील शेअर बाजार २९ ऑक्टोबर १९२९ रोजी दुर्घटनाग्रस्त झाला. या दुर्घटनेने अमेरिकेची अर्थव्यवस्था पूर्णपणे धक्क्यात आणली, आणि त्याचे परिणाम संपूर्ण जगावर पडले. २४ डिसेंबर १९२९ ला, मंदीच्या गतीत वाढ झाली, ज्यामुळे बेरोजगारी आणि गरीबीचा प्रसार झाला. शेअर बाजारातील दुर्घटना आणि बँकांच्या दिवाळखोरीमुळे वित्तीय संस्था आणि सामान्य नागरिक यांचे जीवन उद्ध्वस्त झाले.

प्रमुख मुद्दे
ग्रेट डेप्रेशनची सुरुवात: १९२९ च्या शेअर बाजारातील दुर्घटना (ब्लॅक थर्सडे आणि ब्लॅक तु्सडे) ने अमेरिकेची आर्थिक स्थिती पूर्णपणे उलथून टाकली. बाजारातील अनियंत्रित वाढ, कर्जाच्या ओझ्याखाली दबलेल्या लोकांची आणि बँकांची दिवाळखोरी यामुळे अमेरिका संकटात सापडली. यामुळे, व्यवसाय बंद पडले, उत्पादन थांबले आणि लोक बेरोजगार झाले.

बेरोजगारीचे प्रमाण: मंदीमुळे अमेरिकेत बेरोजगारीचे प्रमाण लक्षणीय वाढले. १९३३ मध्ये, अमेरिकेत २५% लोक बेरोजगार होते. यामुळे कुटुंबांची आर्थिक स्थिती अत्यंत बिकट झाली, आणि गरीब लोकांची संख्या झपाट्याने वाढली.

आर्थिक दुरावस्था: व्यवसाय बंद पडले, बँका दिवाळखोरीत गेल्या, आणि वित्तीय क्षेत्रामध्ये एक मोठा खच झाल्याने सामान्य नागरिकांचे जीवन खूप कठीण झाले. कामगार आणि शेतकरी यांना चांगले वेतन मिळण्याऐवजी त्यांना कमी मजुरी मिळू लागली. स्थानिक व्यापारी आणि छोटे उद्योगही आर्थिक संकटामुळे बंद होऊ लागले.

सामाजिक प्रभाव: आर्थिक मंदीमुळे अमेरिकेतील सामाजिक आणि कुटुंबीय जीवनावर खोलवर परिणाम झाला. अनेक कुटुंबे त्यांचे घर गमावून बेघर झाली. वेगवेगळ्या शहरांमध्ये लोकांची मोठी संख्या आश्रयासाठी शिबिरांमध्ये जात होती. या संकटामुळे दररोजच्या जीवनातील मूलभूत वस्तू सुद्धा महाग होऊन गेले.

राजकीय आणि आर्थिक उपाययोजना: अमेरिकेच्या सरकारने या मंदीचा सामना करण्यासाठी काही उपाययोजना सुरू केल्या. फ्रँकलिन डी. रूझवेल्ट यांच्या अध्यक्षतेखाली न्यू डील (New Deal) योजना सुरू करण्यात आली. या योजनेने रोजगार निर्माण, बँकिंग प्रणालीचे पुनर्निर्माण आणि शेअर बाजाराचे नियमन यासारख्या उपायांचा समावेश केला.

मुख्य मुद्दे आणि विश्लेषण
मंदीची गती आणि त्याचे परिणाम: २४ डिसेंबर १९२९ रोजी मंदीची गती वाढली. ज्या काळात मंदीने टोकाची झपाट्याने वाढ केली, त्यावेळी सत्ताधारी सरकार, बँका आणि उद्योग यांचा एकत्रित प्रयत्न मंदीला थांबवण्याचा होता, परंतु त्याच्या प्रभावीतेची आणि तात्काळ पुनर्विकासाची आवश्यकता होती.

सामाजिक आणि मानसिक परिणाम: मंदीमुळे लोकांच्या जीवनात केवळ आर्थिक समस्या नाही, तर मानसिक आणि भावनिक संकटं देखील निर्माण झाली. बेरोजगारी, कर्जाचे ओझे आणि घर गमावणे यामुळे मोठ्या प्रमाणात नैतिक आणि मानसिक संकट आले.

आर्थिक पुनर्निर्माणाची आवश्यकता: ग्रेट डेप्रेशनच्या काळात अमेरिकेतील आर्थिक पुनर्निर्माणासाठी विविध उपाययोजना घेण्यात आल्या. न्यू डील योजनेंतर्गत नोकऱ्यांची निर्मिती, बँकांसाठी संरक्षणाची व्यवस्था, आणि शेअर बाजाराच्या अधिक नियमनामुळे मंदीचा प्रभाव कमी करण्याचा प्रयत्न करण्यात आला.

निष्कर्ष
ग्रेट डेप्रेशन हा एक अत्यंत गंभीर आर्थिक संकट होता ज्याने संपूर्ण अमेरिकेची अर्थव्यवस्था नष्ट केली आणि ती १९३० च्या दशकाच्या सुरूवातीला अनेक दशकांच्या गडबडीत आणली. परंतु, या संकटाच्या काळात घेतलेली उपाययोजना आणि न्यू डीलसारख्या योजनांनी, अमेरिकेला आणि इतर देशांना दीर्घकालीन सुधारणा करण्याची संधी दिली.

💵📉

समारोप
ग्रेट डेप्रेशनने शिकवले की, आर्थिक मंदीला थांबवण्यासाठी तत्काळ उपाय आणि सुस्पष्ट योजना आवश्यक आहेत. याचा परिणाम आजच्या आर्थिक धोरणांवर देखील दिसून येतो. सरकारे आणि वित्तीय संस्था भविष्यातील आर्थिक संकटांचा सामना करण्यासाठी तयार असणे आवश्यक आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-24.12.2024-मंगळवार.
===========================================