सतत शिकणे: जीवनाचे तत्त्वज्ञान-

[Atul Kaviraje]

सतत शिकणे: जीवनाचे तत्त्वज्ञान-

परिचय:

"सतत शिकणे" हे जीवनाच्या एक अत्यंत मौल्यवान आणि गहिरे तत्त्वज्ञान आहे. हे तत्त्वज्ञान केवळ ज्ञान मिळवण्याच्या प्रक्रियेवर आधारित नाही, तर त्याच्या माध्यमातून व्यक्तिमत्त्वाची वृद्धी, आत्मविकसन आणि समाजात एक सकारात्मक बदल घडवण्यावरही आधारित आहे. जीवनाच्या प्रत्येक क्षणाला शिकण्याची एक अनोखी संधी मानली जाते. आपले विचार, भावनांचे परिष्कार, सामाजिक संवाद आणि कार्यक्षमता इत्यादी सर्व स्तरांवर शिकणे आणि आत्मसात करणे हीच खरी जीवनशैली आहे.

सतत शिकणे म्हणजे केवळ शाळेत किंवा कॉलेजमध्ये मिळालेल्या शिकवणीवर थांबून न राहता जीवनभर शिकत राहणे. नवीन गोष्टी शिकणे, त्यावर विचार करणे, ते स्वीकारणे आणि त्यानुसार आपले वर्तन आणि निर्णय घेणे, हे जीवनाचा अनिवार्य भाग बनवले पाहिजे.

सतत शिकण्याचे महत्त्व:

वृद्धी आणि आत्मविकसन: सतत शिकणे हे आपल्याला एक सकारात्मक जीवनशैली बनवण्यासाठी महत्त्वाचे आहे. प्रत्येक अनुभवातून काहीतरी शिकता येते. आपण जे शिकतो ते आपल्याला अधिक सक्षम बनवते. ज्ञानाची व्याप्ती आणि दृषटिकोन वाढवण्यासाठी सतत शिकणे महत्त्वाचे आहे. जीवनात आलेल्या प्रत्येक अडचणीला समजून त्या परिस्थितीला सामोरे जाण्यासाठी शिकणे आवश्यक आहे.

स्मार्ट निर्णय घेण्याची क्षमता: शिकणे आपल्याला योग्य निर्णय घेण्याची क्षमता विकसित करते. प्रत्येक परिस्थितीवर विचार करत, शिकत, आणि त्या अनुभवावर आधारित निर्णय घेतल्यास आपले जीवन अधिक सुकर आणि यशस्वी होते. शिकल्यावर ते केवळ आपल्याला सिद्धतेची भावना देत नाही, तर समर्पण, शौर्य आणि समजदारीही वाढवते.

समाजात योगदान आणि बदल: आपले ज्ञान आणि शिकलेले कौशल्य समाजासाठी उपयुक्त असू शकतात. सतत शिकण्याचा प्रक्रियेतून व्यक्तीला नवा दृष्टिकोन मिळतो, जो समाजात बदल घडवण्यासाठी वापरता येतो. शिक्षण हे केवळ व्यक्तिगत प्रगतीसाठी नाही, तर समाजाच्या समृद्धीच्या दृष्टीनेदेखील महत्त्वाचे आहे.

वैयक्तिक समाधान आणि आनंद: शिकणे हे केवळ करिअर आणि शालेय अभ्यासापुरतेच मर्यादित नसते. ते आपल्या वैयक्तिक विकासाचा एक भाग असावे. जेव्हा आपण नवीन गोष्टी शिकतो, तेव्हा आपल्या मनाला एक नवा आनंद मिळतो. आयुष्यातील विविध अनुभव आपल्याला कसे समजून घ्यायचे आणि त्यावर कसे प्रतिक्रिया द्यायच्या यासाठी शिकणे महत्वाचे ठरते.

सतत शिकण्याच्या मार्गातील अडचणी:

आलस्य आणि परिष्कृत असहमती: आपल्या दैनंदिन आयुष्यात कामकाज, घराची जबाबदारी आणि इतर गोष्टींचा ताण असतो, ज्यामुळे सतत शिकण्याची वेळ मिळवणे कठीण होऊ शकते. अनेकदा, "माझ्या वयात काय शिकायचं?" किंवा "कसली नवी गोष्ट शिकायची?" अशा विचारांनी आपण शिकण्याचा प्रयत्न थांबवतो. परंतु हे तत्त्वज्ञान शिकण्याच्या दृषटिकोनातून निराधार आहे.

वैयक्तिक अहंकार: "मी सर्व काही जाणतो" ह्या अहंकारामुळे अनेक वेळा व्यक्ती नवीन गोष्टी शिकण्यासाठी उघडते नाही. या अहंकारामुळे त्याच्या विचारांचा दृषटिकोन संकुचित होतो आणि शिकण्याची क्षमता हरवून जाते. म्हणूनच, शिकण्याच्या प्रक्रियेत अहंकाराला दूर ठेवणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

समय आणि संसाधने: शिकण्यासाठी वेळ आणि संसाधनांची आवश्यकता असते. विविध कारणांमुळे शिकायला वेळ मिळत नाही, मात्र आजकाल डिजिटल साधनांमुळे शिकण्याची प्रक्रिया खूप सोपी झाली आहे. इंटरनेटवरील कोर्सेस, व्हिडिओ लेक्चर्स, ऑनलाईन वेबिनार्स इत्यादी सर्वकाही आपल्याला सहज उपलब्ध आहे. वेळ मिळवून शिकण्याची प्रेरणा असावी लागते.

सतत शिकण्याचे उदाहरण:

महात्मा गांधी:
महात्मा गांधी हे एक अत्यंत प्रभावशाली व्यक्तिमत्व होते. त्यांना आयुष्यभर शिकण्याची आणि स्वतःला सुधारण्याची प्रवृत्ती होती. त्यांच्या जीवनातील प्रत्येक परिस्थितीला एक शिकण्याची संधी म्हणून घेतले. स्वराज्याच्या मार्गावर चालताना, त्यांनी शिक्षणाचे महत्त्व नेहमी सांगितले.

आचार्य अत्रे:
आचार्य अत्रे हे एक उत्कृष्ट लेखक, पत्रकार आणि शिक्षक होते. त्यांनी आपले संपूर्ण जीवन सतत शिकण्याची व नवीन विचारांची प्रक्रिया स्वीकारण्यामध्ये घालवले. त्यांचे लेख आणि विचार आजही प्रेरणादायक आहेत.

सतत शिकण्याचे उपाय:

वाचनाची आवड निर्माण करा: वाचन हे शिकण्याचे एक प्रभावी साधन आहे. विविध प्रकारच्या पुस्तकांचे वाचन केल्याने आपले ज्ञान वाढते आणि त्याचवेळी आपल्याला विविध दृषटिकोन प्राप्त होतात. वाचनाची आवड निर्माण केल्याने सतत शिकण्याची प्रक्रिया अधिक सुकर होईल.

ऑनलाइन साधनांचा उपयोग करा: आजकाल इंटरनेटवर प्रत्येक गोष्टीवर शिकण्याचे साधन उपलब्ध आहेत. ऑनलाइन कोर्सेस, वेबिनार्स, ट्यूटोरियल्स इत्यादी वापरून आपल्याला वेळोवेळी नवीन ज्ञान मिळवता येते.

मनाची तयारी ठेवा: शिकणे हे एक मानसिक स्थितीवर आधारित आहे. म्हणूनच, शिकण्याची तयारी असावी लागते. कधीही "माझ्याकडे वेळ नाही" असे म्हणू नका, पण त्याऐवजी शिकण्याच्या प्रत्येक संधीला स्वीकारा.

विविध अनुभवांपासून शिकणे:
प्रत्येक अनुभवातून काहीतरी शिकता येते. जेव्हा आपण नवीन गोष्टी अनुभवतो, तेव्हा ते आपल्या दृषटिकोनास विस्तृत करतात. जीवनाच्या प्रत्येक क्षेत्रात शिकण्याची तयारी ठेवा.

निष्कर्ष:

सतत शिकणे हे जीवनाचे एक अमूल्य तत्त्वज्ञान आहे. शिकणे म्हणजे फक्त ज्ञान मिळवणेच नाही, तर ते आपल्या विचारशक्तीला परिष्कृत करणे, दृषटिकोन विस्तारणे आणि व्यक्तिमत्त्वाला परिष्कृत करणे आहे. जीवनात शिकण्याच्या प्रक्रियेत आपल्याला अनेक अडचणी येतील, परंतु त्यावर मात करणे आणि शिकत राहणे हीच खरी जीवनशक्ती आहे. आजच्या बदलत्या जगात सतत शिकत राहणे आवश्यक आहे कारण यामुळे आपले जीवन समृद्ध होते आणि प्रत्येक क्षणाला शिकण्याची संधी मिळते.

शिकत राहा आणि आयुष्याला नव्या दिशा द्या! 🌱📚

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-27.12.2024-शुक्रवार.
===========================================