१३ जानेवारी २०२५ - कालरात्री नवरात्र समाप्ती-

[Atul Kaviraje]

कालरात्री नवरात्र समाप्ती -

१३ जानेवारी २०२५ - कालरात्री नवरात्र समाप्ती-

कालरात्री नवरात्र समाप्तीचे महत्त्व

हिंदू धर्मातील नवरात्रेचे महत्त्व अत्यंत मोठे आहे. नवरात्र म्हणजे "नव" म्हणजेच "नवीन" आणि "रात्र" म्हणजे "रात्रेतील आराधना", अशी भावना समजली जाते. विशेषत: देवी दुर्गा या शक्तिशाली देवीच्या पूजा आणि उपास्य कर्मे यामध्ये नवरात्रांचा कालखंड अत्यंत पवित्र मानला जातो. त्यातील एक महत्त्वपूर्ण घटक म्हणजे "कालरात्री नवरात्र". कालरात्री म्हणजे रात्रीच्या काळात शक्तीचा जागरण, अशा अर्थाने या दिवसाचे महत्त्व अधिक आहे.

"कालरात्री" ही देवी दुर्गेची एक अत्यंत भीषण आणि शक्तिमान रूप आहे. ह्या रूपात देवी अज्ञान, अंधकार आणि दुष्टतेचा नाश करतात. तिच्या शक्तीने सर्व प्रकारच्या भूत-प्रेत, राक्षस आणि शत्रूंवर विजय मिळवला. कालरात्रीचा विशेष अभ्यास आणि पूजाद्वारे भक्त आपले पाप नष्ट करतात आणि जीवनात सकारात्मकता आणि शक्ति आणण्याची प्रार्थना करतात.

कालरात्री नवरात्र संपन्न होत असताना, या दिवशी शक्तिशाली देवी दुर्गा आणि तिच्या रूपांचा उल्लेख केला जातो. देवीच्या या रूपाच्या पूजेने मानसिक, शारीरिक आणि आध्यात्मिक शुद्धता प्राप्त होण्याची शंका नाही. या दिवशी साधक आणि भक्त देवीच्या प्रतिमेस पुष्प अर्पण करून तिच्या कृपेची प्राप्ती करतात.

कालरात्री नवरात्र समाप्तीचे धार्मिक महत्त्व

कालरात्री नवरात्रेची समाप्ती एक अतिशय पवित्र आणि भक्तिपूर्ण दिवस असतो. या दिवशी भक्त देवीच्या नवदुर्गा रूपाची आराधना करून जीवनातील सर्व अडचणींवर विजय प्राप्त करण्यासाठी प्रार्थना करतात. देवी कालरात्रीच्या पूजेने सर्व प्रकारच्या अडथळ्यांना पार करण्यासाठी शक्ती आणि मार्गदर्शन मिळते. हा दिवस विशेषत: आत्मसाक्षात्कार आणि शुद्धीकरणाचा असतो, कारण त्याद्वारे जीवनातील अंधकार आणि नकारात्मकता दूर होतात.

त्याचप्रमाणे, या दिवशी व्रत, उपवास, यज्ञ आणि हवन यांसारख्या धार्मिक कर्मांचे आयोजन करणे हे खूप महत्त्वाचे मानले जाते. याच्या माध्यमातून भक्त देवीच्या कृपेची प्राप्ती करतात, जी त्यांना शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक दृष्टिकोनातून समृद्ध बनवते.

भक्तिभावपूर्ण लघु कविता-

कालरात्रीच्या रात्री, आली एक शक्ती,
अंधकाराच्या वाळवंटात, जणू चमकली दैवी प्रवृत्ती ।
भक्तीच्या सुरत  रंगले जीवन,
आध्यात्मिक शुद्धतेचा जणू गंध येतो ।
प्रार्थनेत, कष्टाने , विजयाने झाले कल्याण,
कालरात्रीचं  व्रत, जीवन रंगते  एकI नव्या रंगात।

कालरात्री नवरात्र समाप्तीचा सांस्कृतिक आणि धार्मिक महत्त्व

कालरात्री नवरात्र समाप्ती केवळ धार्मिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाची नाही, तर हे एक सांस्कृतिक व आध्यात्मिक उत्सव आहे. या दिवशी भक्तगण एकत्र येऊन आपल्या इष्ट देवतेची पूजा करतात, विशेषत: देवी कालरात्रीची पूजा करून देवीच्या कृपेचा अनुभव घेतात. विविध ठिकाणी यज्ञ, हवन आणि धार्मिक कृत्ये केली जातात. यामध्ये भक्तांचा सहभाग आणि एकत्रित पूजाविधी हे समाजाची आध्यात्मिक एकता दाखवतात.

कालरात्रीच्या नवरात्र समाप्तीच्या दिवशी भक्तगण देवीच्या प्रतिमेस पुष्प अर्पण करून तिला धन्यवाद देतात. तसेच, जीवनातील सर्व अडचणी, दुःख आणि समस्या नष्ट होऊन जीवनात शांती, समृद्धी आणि आनंद प्राप्त होईल, अशी प्रार्थना केली जाते. समाजात शुद्धता, समृद्धी आणि आध्यात्मिक जागरूकता वाढवण्याच्या दृषटिकोनातून या दिवशी अनेक धार्मिक व सांस्कृतिक कार्यक्रमांचे आयोजन करण्यात येते.

उदाहरण
उत्तर भारतात, विशेषतः उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश आणि राजस्थानमध्ये कालरात्री नवरात्राच्या समाप्तीचा उत्सव अत्यंत धूमधामात साजरा केला जातो. देवी दुर्गेच्या मूर्तीसोबत प्रार्थना केली जाते आणि त्यानंतर श्रद्धाळू भक्त देवीच्या पूजेच्या कार्यक्रमात सहभागी होतात. अनेक ठिकाणी रात्रभर भक्तीगीत आणि भजन केले जातात. या दिवशी मोठ्या प्रमाणावर यज्ञ, हवन आणि हरीतकी पूजा केली जाते.

निष्कर्ष

कालरात्री नवरात्र समाप्ती हा एक अत्यंत पवित्र, भक्तिपूर्ण आणि आध्यात्मिक उत्सव आहे. या दिवशी देवी कालरात्रीच्या पूजेने भक्तांचे जीवन सकारात्मकतेने भरले जाते आणि त्यांना शक्ती व मार्गदर्शन प्राप्त होते. कालरात्रीच्या शक्तीचा अनुभव घेत, भक्त आपले जीवन उजळवतात, त्यांच्या समस्यांना सामोरे जातात आणि आयुष्यात एक सकारात्मक दिशा प्राप्त करतात. कालरात्री नवरात्र समाप्ती हे एक पर्व आहे, ज्याने जीवनाला एक नविन सुरुवात दिली आणि भक्तांच्या हृदयात शांति व समृद्धी आणली.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-13.01.2025-सोमवार.
===========================================