श्री गुरुदेव दत्ताची उपासना पद्धती-

[Atul Kaviraje]

श्री गुरुदेव दत्ताची उपासना पद्धती-
(The Worshiping Method of Shri Guru Dev Datta)

श्री गुरुदेव दत्ताची उपासना पद्धती-

भारतीय अध्यात्मिक परंपरेत भगवान दत्तात्रेय यांना अत्यंत महत्त्वाचे स्थान आहे. श्री गुरुदेव दत्ताच्या उपास्य रूपांमध्ये देवत्व, गुरुत्त्व आणि भक्तिरूपी त्रिमूर्ति दत्ताची उपासना साकारते. श्री दत्तात्रेय हे तीन देवते, म्हणजे ब्रह्मा, विष्णु आणि महेश यांच्या एकत्रित रूपात पूजनीय मानले जातात. श्री दत्ताची उपासना एक अत्यंत पवित्र आणि शक्तिशाली पद्धत आहे, जी आत्मनिर्भरता, भक्तिरस, ध्यान आणि शरणागत वंदन यांवर आधारित आहे.

श्री दत्ताची उपासना भक्तांच्या मनात अत्यधिक श्रद्धा आणि भक्ति जागवते. ही उपासना प्राचीन काळापासून सुरु झाली असून, भक्तगणांच्या जीवनाला मार्गदर्शन करत आहे. श्री गुरुदेव दत्ताची उपासना पद्धती ही न केवल धार्मिक दृष्टिकोनातून, तर सामाजिक आणि मानसिक दृष्टिकोनातून देखील अत्यंत महत्त्वाची आहे. या लेखात, आपण श्री गुरुदेव दत्ताच्या उपासनेची पद्धत, त्याची महत्ता, उपास्य मंत्र आणि साधना यांवर विचार करू.

श्री गुरुदेव दत्ताची उपासना पद्धती:

श्री गुरुदेव दत्ताची मूर्तीची पूजा: श्री दत्तात्रेय हे त्रिमूर्ती देवते म्हणून मानले जातात आणि त्यांच्या मूर्तीची पूजा करणारा भक्त त्यांच्या जीवनात सर्व प्रकारच्या शांती, समृद्धी आणि तारण प्राप्त करतो. दत्ताची मूर्ती ह्या विविध रूपांमध्ये असू शकते, जसे की तीन चेहऱ्यांची, शंभरहस्त असलेली किंवा सामान्य दत्ताची मूर्ती. या मूर्तीच्या पूजेतील प्रत्येक तपस्या, ध्यान आणि मंत्र जप शुद्ध भक्तिपंथाच्या माध्यमातून साधला जातो.

उदाहरण:
श्री दत्ताची मूर्ती तुळशीच्या पत्रांची, दूध, तेल, फुलांचे अर्पण आणि दिवे यांचा पूजनार्थ करणे आवश्यक आहे. पूजेपूर्वी भक्ताने स्वच्छता आणि पवित्रतेची काळजी घेतली पाहिजे.

मंत्र जप:
श्री गुरुदेव दत्ताची उपासना साधनेची एक महत्त्वाची पद्धत म्हणजे "दत्तात्रेय मंत्र" आणि "ॐ श्री गुरुदेव दत्त" ह्या मंत्रांचा जप करणे. दत्तात्रेय मंत्राला अत्यधिक सामर्थ्य मानले जाते, जे भक्ताच्या जीवनातील सर्व अडचणींना दूर करते आणि आत्मज्ञान प्राप्तीचा मार्ग दर्शवते.

मंत्र:
ॐ श्री गुरुदेव दत्त
ॐ दत्तात्रेयाय नमः
ह्या मंत्रांचा जप नियमितपणे केल्याने भक्ताला शांति, आरोग्य, आणि समृद्धी प्राप्त होते.

ध्यान आणि साधना:
श्री गुरुदेव दत्ताची उपासना साधनेची महत्त्वाची भूमिका आहे. साधकांनी ध्यानात बसून आपल्या मनातील सर्व विकार आणि कडवट विचार दूर करून श्री दत्ताचे ध्यान केंद्रित करणे आवश्यक आहे. ध्यानाद्वारे आपली आत्मिक उन्नती साधता येते आणि मानसिक शांती मिळवता येते. ध्यान करण्यापूर्वी भक्ताने प्रार्थना करून श्री दत्ताची कृपा मागावी.

उदाहरण:
शांत वातावरणात जाऊन पाठीवर सरळ बसून, हळुवारपणे "ॐ श्री गुरुदेव दत्त" मंत्राचा जप करत त्यावर ध्यान केंद्रित करणे, हे एक अत्यंत प्रभावी साधन आहे.

व्रत आणि उपास्य आहार:
श्री दत्ताची उपासना करतांना व्रत घालणे आणि विशिष्ट आहार पद्धतींचा पालन करणे महत्त्वाचे आहे. दत्ताची उपासना करतांना रात्रभर जागरण किंवा उपवासी राहून पूजा केली जाते. भक्तांनी मांसाहार, मद्यपान आणि तंबाखूचे सेवन टाळावे. व्रतांमध्ये निरंतर सेवा, दान, आणि सच्चे भक्तिपंथाचे पालन आवश्यक आहे.

उदाहरण:
गुरुपौर्णिमा, अन्नकूट आणि दत्त जयंतीच्या दिवशी विशेष पूजा आणि व्रत घेणे, यामुळे दत्ताची कृपा प्राप्त होते.

भजन, कीर्तन आणि अभंग:
श्री गुरुदेव दत्ताची उपासना भजन, कीर्तन आणि अभंगांच्या माध्यमातून केली जाते. दत्त भक्तांनी "दत्तगुरु कीर्तन" आणि "दत्तवाणी" यांचा पाठ करत दिलेले अभंग आणि गाणी आळवून भक्तिरस प्राप्त करावा लागतो. हे कीर्तन भक्ताच्या हृदयाला शुद्ध करते आणि मनाची शांती देतो.

उदाहरण:
दत्त गजरातींनी सांगितलेले भजन किंवा अभंग "जय जय दत्तात्रेय" हे त्याच्या भक्तीचा एक महत्त्वपूर्ण भाग आहेत.

लघु कविता:

गुरुदेव दत्त, सर्व पापांचे नाशक,
संगतीत त्यांच्या जीवन होईल सुखकारक.
उपासना करा, शुद्ध मनाने तुम्ही ,
शरणागत रहा , निवारण होईल सर्व दुःखांचे.

संपूर्ण विवेचन:
श्री गुरुदेव दत्ताची उपासना ही एक अत्यंत पवित्र आणि श्रद्धेने भरलेली पद्धत आहे. त्याच्या उपास्य रूपातील त्रिमूर्ती (ब्रह्मा, विष्णु, महेश) आणि त्याच्या भक्तिपंथाची शिकवण जीवनाच्या विविध पैलूंवर प्रभाव टाकते. दत्ताची उपासना केल्याने भक्ताला शांती, तारण आणि आत्मिक उन्नती प्राप्त होऊ शकते.

श्री गुरुदेव दत्ताच्या उपासनेचा एक महत्त्वाचा भाग म्हणजे भक्ताची मानसिक शुद्धता, त्याचे नैतिक कर्तव्य, आणि ध्यानाचा एकाग्रतेने फुलवलेली भक्ती. तसेच, त्याच्या मंत्रांची नियमित पूजा, जप आणि ध्यानाने जीवनाला सुसंस्कृत बनवता येते. गुरु आणि देव यांचे एकत्रित रूप असलेला श्री दत्ताचा आशीर्वाद जीवनातील सर्व समस्यांचा नाश करून भक्ताच्या जीवनात आनंद आणि समृद्धी आणतो.

अशा प्रकारे, श्री गुरुदेव दत्ताची उपासना भक्ताचे जीवन उज्ज्वल करण्याचे काम करते आणि त्याला आध्यात्मिक शांती आणि तृप्तता प्रदान करते.

शुभेच्छा!

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-16.01.2025-गुरुवार.
===========================================