श्री गणेशाचे पौराणिक महत्त्व-

[Atul Kaviraje]

श्री गणेशाचे पौराणिक महत्त्व-
(The Mythological Importance of Lord Ganesha)

श्री गणेशाचे पौराणिक महत्त्व-

परिचय:

विघ्नांचा नाश करणारा आणि बुद्धीचा देव म्हणून पूजले जाणारे भगवान श्री गणेश हे हिंदू धर्मातील एक अत्यंत पूजनीय देवता आहेत. त्याचे स्वरूप आणि त्याची उपासना जगभर पसरलेली आहे. गणेश चतुर्थीच्या दिवशी त्यांची पूजा केली जाते, जो एक अतिशय प्रमुख आणि शुभ प्रसंग आहे. भगवान गणेशाबद्दल अनेक पौराणिक कथा आहेत, ज्या त्यांचे महत्त्व आणि त्यांच्या भक्तांप्रती असलेले प्रेम दर्शवितात. त्यांना शुभतेचे प्रतीक मानले जाते आणि जीवनातील प्रत्येक अडचणीवर मात करण्यासाठी त्यांची पूजा केली जाते.

पौराणिक महत्त्व:

श्री गणेशाचा जन्म एका अद्भुत कथेशी संबंधित आहे. पौराणिक ग्रंथांनुसार, भगवान गणेश हे माता पार्वती आणि भगवान शिव यांचे पुत्र आहेत. एके दिवशी, स्नान करत असताना, माता पार्वतीने तिच्या शरीरातून एक मूल निर्माण केले, ज्याचे नाव तिने गणेश ठेवले. तो बालक गणेश एके दिवशी भगवान शिवाला भेटायला गेला, पण शिवाने त्याला ओळखले नाही आणि तो रागावला. परिणामी, त्याने गणेशाचा शिरच्छेद केला. जेव्हा माता पार्वतीने हे पाहिले तेव्हा तिने गणेशाच्या आयुष्यासाठी भगवान शिवाची प्रार्थना केली. भगवान शिव यांनी त्यांच्या अनुयायांना आज्ञा दिली की त्यांना सर्वात आधी दिसणाऱ्या प्राण्याचे डोके आणून गणेशाला लावावे. त्यांनी हत्तीचे डोके आणले आणि भगवान गणेशाचे पुनरुत्थान केले.

अशाप्रकारे भगवान गणेशाला हत्तीचे डोके मिळाले, जे त्यांच्या विशिष्ट स्वरूपाचे प्रतिनिधित्व करते. यानंतर, भगवान शिव यांनी गणेशाला आशीर्वाद दिला की त्यांची प्रथम पूजा करावी, त्यांना प्रत्येक कामात यश मिळावे आणि भक्तांच्या सर्व अडचणी दूर व्हाव्यात.

गणेशाचे मुख्य गुण आणि महत्त्व:

विघ्नहर्ता (अडथळ्यांचा नाश करणारा): गणेशाला 'विघ्नहर्ता' असे म्हणतात कारण तो सर्व प्रकारच्या अडचणी आणि अडथळ्यांना दूर करतो. त्याला प्रथम पूजा केली जाते, म्हणजेच प्रत्येक शुभ कार्याची सुरुवात गणेशपूजेने होते.

बुद्धी आणि ज्ञानाची देवता: गणेशाची 'बुद्धीची देवता' म्हणून पूजा केली जाते. त्यांचे आशीर्वाद मिळाल्याने माणसाचे ज्ञान आणि समज वाढते. त्यांची पूजा केल्याने ज्ञान मिळते आणि जीवनात यश मिळते.

शुभ आणि सौम्य स्वरूप: गणेशाचे रूप अत्यंत शुभ आणि सौम्य आहे. त्यांचे रूप भक्तांना सकारात्मक आणि शांततेची भावना देते, ज्यामुळे मानसिक शांती आणि समृद्धी अनुभवता येते.

कौटुंबिक आनंद: गणेशाला कौटुंबिक समृद्धी आणि शांतीचे प्रतीक मानले जाते. त्यांच्या आशीर्वादामुळे कुटुंबात समृद्धी येते आणि नातेसंबंधांमध्ये प्रेम आणि समजूतदारपणा वाढतो.

कविता:

गणेशजींचे रूप खूप सुंदर आहे,
अडथळ्यांवर मात केल्याने शांती मिळते.
कपाळावर सिंदूर, हातात मोदक,
तुमच्या आशीर्वादाने त्याचे आयुष्य आनंदी होवो.

बुद्धीचा देव, ज्ञान देणारा,
ते सर्व मनातील गोंधळ शांत करायचे.
कुटुंबात प्रेम, व्यवसायात वाढ,
गणपतीच्या चरणी सर्वजण आनंदी आहेत.

गंभीर अर्थ:

ही कविता गणपतीचे महत्त्व सोप्या आणि प्रभावी पद्धतीने मांडते. पहिल्या श्लोकात गणेशाचे स्वरूप आणि त्याची भूमिका अधोरेखित केली आहे. त्यांचे स्वरूप जितके सुंदर आणि शांत आहे तितकेच त्यांचा प्रभावही तितकाच सकारात्मक आहे. दुसऱ्या श्लोकात भगवान गणेशाच्या गुणांचे तपशीलवार वर्णन केले आहे, ते म्हणतात की ते केवळ अडथळे दूर करणारे नाहीत तर बुद्धी आणि ज्ञान देणारे देखील आहेत. त्याची पूजा केल्याने कुटुंबात प्रेम आणि व्यवसायात यश मिळते.

श्री गणेशाच्या पूजेचे महत्त्व:

गणेशपूजेचे महत्त्व केवळ धार्मिक दृष्टिकोनातूनच नाही तर सामाजिक आणि मानसिक दृष्टिकोनातूनही खूप मोठे आहे. गणेशपूजनाद्वारे आपण आपल्या जीवनात सुख, शांती, समृद्धी आणि यश मिळावे अशी कामना करतो. गणपतीची पूजा केल्याने केवळ शारीरिक आणि मानसिक आरोग्य सुधारतेच असे नाही तर जीवनातील नकारात्मकता दूर करण्याची शक्ती देखील मिळते.

उदाहरण:

गणेश चतुर्थी: भारतात गणेश चतुर्थी विशेषतः साजरी केली जाते, जी भगवान गणेशाच्या उपासनेचा मुख्य सण आहे. या दिवशी, भक्त त्यांच्या घरात गणेशमूर्ती स्थापित करतात आणि पूर्ण भक्तीने त्यांची पूजा करतात. हा दिवस समृद्धी आणि यशाची कामना करण्याचा एक प्रसंग आहे.

व्यावसायिकांसाठी गणेश पूजा: व्यावसायिक जगातही गणपतीच्या पूजेचे विशेष महत्त्व आहे. गणेशपूजन हे व्यापारी आणि दुकानदारांसाठी एक शुभ कार्य मानले जाते कारण ते त्यांच्या व्यवसायात वाढ आणि समृद्धीची इच्छा करते.

निष्कर्ष:

गणपतीचे पौराणिक महत्त्व खूप मोठे आहे. त्यांचे आशीर्वाद प्रत्येक व्यक्तीच्या जीवनात यश, आनंद आणि समृद्धी आणतात. त्यांचे स्वरूप, गुण आणि त्यांची उपासना आपल्याला जीवनातील अडचणींशी लढण्यासाठी आणि नकारात्मकतेपासून दूर ठेवण्यासाठी प्रेरणा देते. त्याची पूजा केल्याने मानसिक शांती मिळते आणि जीवनात सकारात्मक बदल होतात. भगवान गणेशाचे आशीर्वाद जीवनाच्या प्रत्येक क्षेत्रात यशाचा मार्ग मोकळा करतात.

भगवान गणेशाच्या कृपेने सर्वांच्या आयुष्यात आनंद, शांती आणि समृद्धी येवो!

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.02.2025-मंगळवार.
===========================================