आधुनिकता आणि परंपरा-

[Atul Kaviraje]

आधुनिकता आणि परंपरा-

परिचय
आधुनिकता आणि परंपरा हे दोन्ही समाज आणि संस्कृतीचे दोन महत्त्वाचे पैलू आहेत. आधुनिकता म्हणजे विकास, तांत्रिक प्रगती आणि जीवनाकडे पाहण्याचा नवीन दृष्टिकोन, तर परंपरा म्हणजे आपल्या पूर्वजांनी स्थापित केलेली मूल्ये, चालीरीती आणि सांस्कृतिक वारसा जिवंत ठेवण्याचे प्रतीक आहे. हे दोघेही एकमेकांच्या विरुद्ध वाटत असले तरी, दोघांनाही समाजात महत्त्वाचे स्थान आहे आणि जर ते संतुलित पद्धतीने स्वीकारले तर समाजात खऱ्या अर्थाने विकास होण्याची शक्यता आहे.

आधुनिकता:
आधुनिकता म्हणजे नवीन कल्पना, नवोपक्रम आणि तांत्रिक प्रगती स्वीकारणे. हे जीवनाच्या प्रत्येक पैलूत बदल दर्शवते. विज्ञान, शिक्षण, दळणवळण आणि प्रत्येक क्षेत्रात होत असलेले बदल आधुनिकता म्हणून पाहिले जातात. जेव्हा आपण आधुनिकतेबद्दल बोलतो तेव्हा आपण जीवन सोपे, जलद आणि अधिक सोयीस्कर बनविण्यासाठी नवोपक्रम आणि तंत्रज्ञानाचा प्रभाव मान्य करतो.

उदाहरण:
आजकाल स्मार्टफोन, इंटरनेट, कृत्रिम बुद्धिमत्ता आणि इतर तांत्रिक उपकरणे आपल्या जीवनाचा एक भाग बनली आहेत. त्यांचा वापर आपल्याला नवीन माहिती मिळविण्यास, आपले काम जलद करण्यास आणि समाजाशी जोडण्यास मदत करतो. एक साधे उदाहरण म्हणून, आजकाल लोक त्यांच्या जीवनातील विविध पैलू ऑनलाइन नियंत्रित करतात - बँकिंग, खरेदी, शिक्षण, आरोग्य आणि मनोरंजन हे सर्व आता एका क्लिकवर उपलब्ध आहेत.

वारसा:
परंपरा म्हणजे समाजात पिढ्यानपिढ्या चालणाऱ्या सांस्कृतिक, धार्मिक आणि सामाजिक सवयी. ते आपल्या सामाजिक जीवनातील मूल्ये आणि श्रद्धांचा एक भाग आहे. परंपरा आपल्याला आपल्या इतिहासाशी, संस्कृतीशी आणि सामाजिक कर्तव्यांशी जोडतात. हे कोणत्याही समाजाची ओळख आणि आत्मा असतात.

उदाहरण:
भारतात, लग्नाच्या परंपरा, सण साजरे, पूजा विधी, कौटुंबिक विधी आणि इतर सामाजिक कार्यक्रम, हे सर्व परंपरेचा भाग आहेत. दिवाळीच्या सणाप्रमाणे, जिथे घरे स्वच्छ करणे, दिवे लावणे आणि कुटुंबासोबत वेळ घालवणे ही पिढ्यानपिढ्या चालत आलेली परंपरा आहे.

आधुनिकता आणि परंपरा यांच्यातील संघर्ष:
आजच्या समाजात, आपण अशा एका वळणावर उभे आहोत जिथे आधुनिकता आणि परंपरा यांच्यातील संघर्ष दिसून येतो. आधुनिकता नवीन विचार आणि मुक्त विचारांना प्रोत्साहन देते, तर परंपरा आपल्याला जुन्या चालीरीती आणि सांस्कृतिक मूल्यांशी जोडते. शिक्षण आणि विवाह यासारख्या संस्थांमध्ये या संघर्षाचे सर्वात मोठे उदाहरण आपल्याला दिसते.

उदाहरण:
आजकाल मुली आणि मुलांनी त्यांचे जीवनसाथी स्वतः निवडण्यास सुरुवात केली आहे, तर पारंपारिक भारतीय समाजात पालकांनी ठरवून केलेले लग्न ही एक सामान्य परंपरा होती. काही जण या बदलाला आधुनिकतेचे प्रतीक मानतात, तर काही जण ते परंपरेविरुद्ध मानतात. अशा परिस्थितीत, दोन्ही स्वीकारता येतील असा समतोल निर्माण करण्याची गरज आहे.

आधुनिकता आणि परंपरा यांच्यातील संतुलन:
आधुनिकता आणि परंपरा दोन्ही एकत्र अस्तित्वात असू शकतात असे म्हणणे चुकीचे ठरणार नाही. दोन्हीचे योग्य संतुलन जीवन समृद्ध आणि परिपूर्ण बनवू शकते. जर आपण परंपरेतील चांगल्या पैलूंना आधुनिकतेशी जोडले तर आपण एक आदर्श समाज निर्माण करू शकतो. उदाहरणार्थ, परंपरा आपल्याला आपल्या इतिहास आणि संस्कृतीशी जोडतात, तर आधुनिकता आपल्याला नवीन कल्पना आणि समृद्धीकडे घेऊन जाते.

लघु कविता (आधुनिकता आणि परंपरा यावर):-

🕰� आधुनिक बांधकाम परंपरेच्या पायावर उभे राहिले पाहिजे,
तुम्ही दोघांनी मिळून समाजाला नवीन ज्ञान दिले पाहिजे.
समाजात नवीन विचार असायला हवेत, पण आठवणी जुन्या असाव्यात,
तुमचे जीवन आधुनिकता आणि परंपरेने समृद्ध होवो!

विश्लेषण:
आधुनिकता आणि परंपरा दोन्ही एकमेकांना पूरक आहेत आणि एकमेकांच्या विरोधात नाहीत. आधुनिकता आपल्याला विकास आणि प्रगतीसाठी प्रेरणा देते, तर परंपरा आपल्याला आपल्या मुळांशी जोडते आणि आपली ओळख निर्माण करते. समाजाने या दोघांमध्ये संतुलन राखणे महत्त्वाचे आहे. जर आपण आधुनिकतेसोबत परंपरा समजून घेऊन पुढे गेलो तर आपण असा समाज निर्माण करू शकतो जो प्रगतीसोबतच आपला सांस्कृतिक वारसा जपतो.

निष्कर्ष:
आधुनिकता आणि परंपरा हे दोन्ही समाजाचे अविभाज्य भाग आहेत. आधुनिकता आपल्याला विकास आणि नवोपक्रमाकडे घेऊन जाते, तर परंपरा आपल्याला आपल्या इतिहास आणि संस्कृतीशी जोडते. समाजाच्या सर्वांगीण विकासासाठी या दोघांमधील संतुलन राखणे आवश्यक आहे. आपण एक प्रगतीशील आणि सांस्कृतिकदृष्ट्या समृद्ध समाज निर्माण करण्यासाठी जुन्या परंपरांचा आदर करत नवीन तंत्रज्ञान आणि कल्पनांचा अवलंब केला पाहिजे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-28.03.2025-शुक्रवार.
===========================================