दिन-विशेष-लेख-पहिल्या पृथ्वी निरीक्षण उपग्रहाचे प्रक्षेपण (१९६०)-

[Atul Kaviraje]

THE LAUNCH OF THE FIRST EARTH OBSERVATION SATELLITE (1960)-

पहिल्या पृथ्वी निरीक्षण उपग्रहाचे प्रक्षेपण (१९६०)-

On April 22, 1960, the first Earth observation satellite, TIROS-1, was launched into space. This satellite was used for weather monitoring.

परिचय:

२२ एप्रिल १९६० रोजी अमेरिकेच्या नासा संस्थेने पृथ्वीवरील हवामानाचे परीक्षण करण्यासाठी पहिला पृथ्वी निरीक्षण उपग्रह, टायरोस-१ (TIROS-1), प्रक्षिप्त केला. हा उपग्रह पृथ्वीच्या वातावरणातील बदलांचे निरीक्षण करण्यासाठी डिझाइन करण्यात आला होता.�

उपग्रहाची रचना आणि कार्यप्रणाली:

रचना: टायरोस-१ हा १८ बाजूं वाला प्रिज्म आकाराचा उपग्रह होता, ज्याची लांबी १०७ सेमी आणि उंची ५६ सेमी होती. �

ऊर्जा स्रोत: उपग्रहाच्या ऊर्जेची पूर्तता सुमारे ९,००० सिलिकॉन सौर पेशी आणि २१ निकेल-कॅडमियम बॅटऱ्यांमधून होत होती.�

संचार उपकरणे: उपग्रहात दोन क्रॉस्ड-डिपोल अँटेना होते, ज्याद्वारे ते पृथ्वीवरील नियंत्रण केंद्राशी संवाद साधत असे.�

चित्रण उपकरणे: उपग्रहात दोन टीव्ही कॅमेरे (एक रुंद कोन आणि एक अरुंद कोन) होते, ज्याद्वारे ते पृथ्वीवरील मेघावरणाची छायाचित्रे घेत असे.�

मिशनची कार्यक्षमता:

टायरोस-१ ने आपल्या ७५ दिवसांच्या कार्यकाळात पृथ्वीचे २३,००० फोटो घेतले, ज्यापैकी १९,००० फोटो हवामान विश्लेषणासाठी उपयुक्त होते. या छायाचित्रांमुळे वादळांच्या निर्मितीचे आणि त्यांच्या विकासाचे निरीक्षण करणे शक्य झाले.�

उपग्रहाचे महत्त्व:

टायरोस-१ च्या यशस्वी प्रक्षेपणामुळे उपग्रहांच्या मदतीने हवामान निरीक्षणाची क्षमता सिद्ध झाली. या उपग्रहामुळे हवामान अंदाज अधिक अचूकपणे करणे शक्य झाले, ज्यामुळे नैसर्गिक आपत्तींचे पूर्वानुमान करणे सोपे झाले.�

निष्कर्ष:

टायरोस-१ च्या यशामुळे उपग्रह तंत्रज्ञानाच्या मदतीने पृथ्वीवरील हवामानाचे निरीक्षण करण्याची क्षमता सिद्ध झाली, ज्यामुळे आजच्या आधुनिक हवामान अंदाज प्रणालींची नींव रचली गेली.�

मराठी कविता:

पृथ्वीच्या छायाचित्रांतून,
उपग्रहाने दाखवली दिशा।
टायरोस-१ च्या दृष्टिने,
हवामानाची मिळाली माहिती नवा।।

सौर पेशींच्या शक्तीने,
उर्जा मिळवी संसाराची।
संचाराच्या तारांमधून,
पृथ्वीशी जुळली नाती खास।।

चित्रणाच्या कॅमेर्यांतून,
मेघांचे रूप दिसले सुंदर।
वादळांची गती, दिशा,
उपग्रहाने केली उघडकीस।।

टायरोस-१ च्या यशाने,
उपग्रह तंत्रज्ञानाची गाथा।
हवामानाच्या विश्वात,
नवा अध्याय सुरू झाला।।

संदर्भ:

TIROS-1 - विकिपीडिया

उपग्रह, कृत्रिम – मराठी विश्वकोश

चित्रे आणि चिन्हे:

टायरोस-१ उपग्रहाचे प्रतिकात्मक चित्र:�

टायरोस-१ द्वारा घेतलेली पृथ्वीवरील मेघावरणाची छायाचित्रे:�

उपग्रह प्रक्षेपणाचे प्रतीकात्मक चिन्ह:

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-22.04.2025-मंगळवार.
===========================================