संत सेना महाराज-2

[Atul Kaviraje]

                             "संत चरित्र"
                             ------------

       संत सेना महाराज-

     "स्वहित सांगावे भले। जैसे आपणासी कळे ॥ १ ॥

     त्यचाया पुण्या नाही पार। होय अगणित उपकार॥२॥

     मोहपाशे बांधिला। होता तोहि मुक्त केला ॥ ३॥

     जेणे वाट दाखविली। सेना म्हणे कृपा केली॥ ४ ॥     
                 
अभंग:
"स्वहित सांगावे भले। जैसे आपणासी कळे ॥
त्यचाया पुण्या नाही पार। होय अगणित उपकार॥
मोहपाशे बांधिला। होता तोहि मुक्त केला ॥
जेणे वाट दाखविली। सेना म्हणे कृपा केली॥"
– संत सेना महाराज

✅ संपूर्ण, सखोल आणि विस्तृत विवेचन (भावार्थ, अर्थ, विश्लेषण)
🔹 १) "स्वहित सांगावे भले। जैसे आपणासी कळे ॥"
➤ सरळ अर्थ:
स्वतःला जे हिताचं (चांगलं, योग्य) वाटतं, ते दुसऱ्यालाही सांगावं, कारण त्यानेही त्याचा उपयोग करावा.

➤ भावार्थ:
जीवनात अनुभवाने आपल्याला जे चांगले समजले, जे आत्मोद्धार करणारे ठरले, ते इतरांशी शेअर करणे हे एक पवित्र कर्तव्य आहे.

आपलं हित दुसऱ्याचंही हित ठरू शकतं.

आत्मज्ञान किंवा सद्गुरू मार्ग, उपासना – यामध्ये जे आपल्याला लाभलं, ते दुसऱ्याला सांगणं म्हणजे खरे उपकार.

➤ उदाहरण:
जर एखाद्याला अध्यात्मिक साधनेमुळे शांती लाभली असेल, तर तो ती गोष्ट इतरांना नक्कीच सांगेल, जेणेकरून तेही त्या मार्गावर चालतील.

🔹 २) "त्यचाया पुण्या नाही पार। होय अगणित उपकार॥"
➤ सरळ अर्थ:
जो दुसऱ्याला चांगला मार्ग सांगतो, त्याचं पुण्य अगणित असतं. त्याचे उपकार मोजता येणार नाहीत.

➤ भावार्थ:
सद्गुण, योग्य विचार, आणि अध्यात्मिक मार्ग दाखवणाऱ्या व्यक्तीचे उपकार फार मोठे असतात.

हे पुण्य इतकं विशाल असतं की त्याला मोजमापच नाही.

दुसऱ्याचा आत्मोद्धार होईल असा मार्ग दाखवणं म्हणजे सर्वोच्च परोपकार.

➤ उदाहरण:
संत, गुरू किंवा योग्य मार्गदर्शन करणारे पालक, शिक्षक — हे सगळे समाजावर उपकार करत असतात.

🔹 ३) "मोहपाशे बांधिला। होता तोहि मुक्त केला ॥"
➤ सरळ अर्थ:
जो मोहाच्या पाशात अडकला होता, त्यालाही त्या सद्गुरूंनी मुक्त केलं.

➤ भावार्थ:
'मोहपाश' म्हणजे संसाराच्या, इंद्रियांच्या, मनाच्या आकर्षणात अडकलेला जीव.

जेव्हा कोणी सत्पुरुष मार्गदर्शन करतो, तेव्हा त्या व्यक्तीचं मोहातून, अज्ञानातून, बंधनातून मुक्त होणं शक्य होतं.

हा मुक्तीचा मार्ग फार मौल्यवान आहे.

➤ उदाहरण:
जसा वस्तीमधील एक व्यसनाधीन माणूस, योग्य सल्ल्याने सुधरतो, तसंच अध्यात्मिक मोहातून कोणीही मुक्त होऊ शकतो.

🔹 ४) "जेणे वाट दाखविली। सेना म्हणे कृपा केली॥"
➤ सरळ अर्थ:
ज्याच्यामुळे मला (सेना महाराजांना) जीवनाची खरी वाट (मार्ग) कळली, त्याने माझ्यावर फार मोठी कृपा केली.

➤ भावार्थ:
संत सेना महाराज येथे आपल्या गुरूंच्या किंवा ईश्वराच्या कृपेबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करत आहेत.

योग्य मार्गदर्शनाने जीवनात दिशा मिळते आणि आत्मज्ञान होते — हे त्या मार्गदर्शकाचे महान कार्य असते.

कृपा म्हणजे केवळ देणं नव्हे, तर अंतःकरण बदलणं.

➤ उदाहरण:
एका अंध व्यक्तीला वाट दाखवणं हे फक्त कृती नव्हे, तर कृपा आहे. तसंच, अज्ञानातून ज्ञानाकडे नेणं हेही कृपेचं कार्य आहे.

🌀 सारांश / समारोप:
जो स्वतःचं हित दुसऱ्यालाही सांगतो, त्याचे पुण्य मोठे असते.

मोह, अज्ञान, लोभ, वासनांमध्ये अडकलेल्या जीवाला ज्या व्यक्तीने किंवा सद्गुरूने मार्ग दाखवला, त्याचे उपकार शब्दांत मावणार नाहीत.

हे कार्य म्हणजे खरेच महान कृपाप्रसाद आहे.

संत सेना महाराजांचे हे शब्द अध्यात्म, परमार्थ, आणि माणुसकीच्या मूलभूत तत्त्वांवर प्रकाश टाकतात.

✅ निष्कर्ष:
"परमार्थ हे फक्त स्वतःसाठी नसेल, तर तोच खरं अध्यात्म.
स्वतः लाभलेलं ज्ञान, ते दुसऱ्याला देणं — हाच श्रेष्ठ परोपकार!"

(संत सेना अ० क्रo २६) मुळातच मायामोहाने मनुष्याच्या भोवती पाश आवळले जातात, सेनाजी भोवतीसुद्धा हे पाश आहेत, अशा बांधल्या गेलेल्या सेनार्जींना विठ्ठलाच्या चिंतनाने मुक्त केले आहे. समाजामध्ये जे दुर्जन, पापी व अधम लोक आहेत, अशांना समाजात जी प्रतिष्ठा, लौकिक मिळालेला आहे. ते सहजपणे नाहीसे करा, त्यांची तोंडे बंद करून त्यांना लाथा घालून दूर लोटा. अशा त्रास देणार्यांना सेना म्हणतात,

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-29.04.2025-मंगळवार.
===========================================