संत सेना महाराज-

[Atul Kaviraje]

                             "संत चरित्र"
                             ------------

          संत सेना महाराज-

संत सेना हे विठ्ठलाचे निःसीम भक्त, संतांचे विचारदूत, 'संतांनी सांगितलेला विचार मी तुमच्यापर्यंत घेऊन आलो आहे. तुम्ही मला काही बोललात तरी चालेल; पण त्यांचा निरोप मी तुमच्यापर्यंत पोहचविणार आहे. संत सेनाजी सांगतात,

     '"संती सांगितले। तेचि तुम्हा निवेदिले॥ १ ॥

     मी तो सांगतसे निके। येतील रागे येवो सुखे॥२॥

     निरोप सांगता। कासया वागवावी चिंता।॥ ३ ॥

     सेना आहे शरणागता। विठोबारायाचा दूत ॥ ४ ॥ "

खाली संत सेना महाराज यांच्या या अभंगाचे सखोल भावार्थ, प्रत्येक कडव्याचा स्वतंत्र अर्थ, तसेच विस्तृत आणि प्रदीर्घ विवेचन दिले आहे. यामध्ये प्रारंभ, समारोप, निष्कर्ष आणि उदाहरणांसह स्पष्टता दिली आहे.

अभंग:
'"संती सांगितले। तेचि तुम्हा निवेदिले॥ १ ॥
मी तो सांगतसे निके। येतील रागे येवो सुखे॥ २ ॥
निरोप सांगता। कासया वागवावी चिंता॥ ३ ॥
सेना आहे शरणागता। विठोबारायाचा दूत ॥ ४ ॥"

🔶 प्रारंभ:
संत सेना महाराज हे विठोबारायाचे अत्यंत भक्त होते. त्यांचे अभंग हे समर्पण, विश्वास, आणि आत्मनिवेदनाने भरलेले आहेत. प्रस्तुत अभंगात त्यांनी आपल्या कार्याचा उद्देश, भक्तिभाव आणि विठोबाशी असलेली अतूट नाळ स्पष्ट केली आहे.

🔸 प्रत्येक कडव्याचा सखोल भावार्थ व विवेचन:

१. संती सांगितले। तेचि तुम्हा निवेदिले॥
भावार्थ: जे काही संतांनी सांगितले आहे, तेच मी (सेना) तुम्हाला सांगतो.

विवेचन: संत परंपरेतील संदेश हा सार्वकालिक आणि सार्वत्रिक असतो. सेना महाराज स्वतः काही वेगळं सांगत नाहीत, तर संतांनी दिलेला तोच पवित्र संदेश लोकांपर्यंत पोहोचवत आहेत. यात अभिमान नाही, तर नम्रता आणि परंपरेबद्दल निष्ठा आहे.

२. मी तो सांगतसे निके। येतील रागे येवो सुखे॥
भावार्थ: मी (हे बोलणे) प्रामाणिकपणे आणि निःस्वार्थपणे सांगतो; लोकांना राग आला तरी चालेल, किंवा आनंद झाला तरी स्वागत आहे.

विवेचन: इथे संत सेना महाराज सत्याचे निर्भीडपणे प्रतिपादन करत आहेत. कोणाचाही मत वा प्रतिक्रिया यामुळे त्यांच्या म्हणण्याचा हेतू बदलत नाही. ते निस्वार्थपणे ईश्वरप्रेमाचे वचन सांगत आहेत.

३. निरोप सांगता। कासया वागवावी चिंता॥
भावार्थ: जेव्हा फक्त निरोपच सांगायचा आहे, तेव्हा कोणती चिंता?

विवेचन: सेना महाराज स्वतःला फक्त देवाचा दूत मानतात. ते स्वतःच्या म्हणण्याचा भार घेत नाहीत. त्यांनी जे सांगायचे आहे, ते विठोबाच्या आज्ञेने सांगतात. म्हणून कुठल्याही प्रतिसादाची त्यांना चिंता नाही.

४. सेना आहे शरणागता। विठोबारायाचा दूत॥
भावार्थ: सेना महाराज शरणागत झाले आहेत आणि विठोबाच्या आज्ञेचे पालन करणारे दूत आहेत.

विवेचन: या कडव्यात त्यांच्या भक्तिभावाची चरम सीमा दिसते. त्यांनी आपले अस्तित्वच विठोबाच्या चरणी अर्पण केले आहे. स्वतःला 'दूत' समजून ते अहंकारशून्य सेवा करत आहेत.

🔶 समारोप:
या अभंगात संत सेना महाराजांनी संत परंपरेचा सन्मान राखत, देवाच्या संदेशाचे प्रामाणिक संप्रेषण करण्याची भूमिका मांडली आहे. त्यांनी स्वतःचा कोणताही अभिमान न बाळगता, विठोबाच्या कार्यात दूत म्हणून आपली सेवा समर्पित केली आहे.

🔷 निष्कर्ष:
प्रामाणिकपणा, नम्रता आणि शरणागती ही या अभंगाची मुख्य शिकवण आहे.

संतांचे बोलणे हे 'देववाणी' समजून, ते इतरांपर्यंत पोहोचवणे हीच खरी सेवा आहे.

कुणाचे मत, राग, वा सुख यात न अडकता, सत्य सांगण्याचे धैर्य राखणे हे भक्ताचे कर्तव्य आहे.

🌿 उदाहरण:
आजच्या काळात जर कोणी समाजसेवेच्या कार्यात असेल, आणि त्याला लोक नकारात्मक प्रतिसाद देत असतील, तरीही जर त्याची निष्ठा शुद्ध असेल तर त्याला संत सेनांसारखा दृढ विश्वास हवा – की आपण फक्त संदेशवाहक आहोत, कृती देवाच्या इच्छेने घडते.

(संत सेना अ० क्र०४६)

साक्षात परमेश्वराचा दूत आहे, त्यांनी मला जे कथन केले तेच मी तुम्हाला स्पष्टपणे खरे सांगतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-05.05.2025-सोमवार.
===========================================