संत सेना महाराज-1

[Atul Kaviraje]

                             "संत चरित्र"
                           ------------

          संत सेना महाराज-

     "गांजा भांग अफू घेऊ नका सुरा। दारिद्र संसार आणात ते॥

     रांडबाजी आणि खेळू नका जुगार। भांडण बाजार दुष्ट वाणी ॥

     धनजाय अब्रुहीन होय बल। शरीराचे हाल दुःख भोगील॥

     सेना म्हणे करा हरिनामे व्यसन। भगवंताचे गुण आचरावे॥"

संत सेना महाराज यांच्या वरील अभंगाचा संपूर्ण, सखोल, विस्तृत आणि प्रदीर्घ भावार्थ, प्रत्येक कडव्याचे स्पष्टीकरण, प्रारंभ, समारोप आणि निष्कर्षासहित विवेचन खाली दिले आहे.

🪔 प्रस्तावना (आरंभ):
संत सेना महाराज हे १४व्या शतकातील एक थोर संत होते, जे विठोबाच्या भक्तीमार्गावर चालणारे वारकरी संत होते. त्यांनी आपल्या अभंगरचनेतून तत्कालीन समाजातील व्यसनाधीनता, अनैतिक वर्तन, आणि धर्मविरोधी आचरणांवर कडक प्रहार केला. त्यांच्या अभंगांचा हेतू समाजाला नैतिकता, साधेपणा आणि भगवंताच्या नामस्मरणाकडे वळवणे हा आहे.

हा अभंग विशिष्टतः व्यसनमुक्त जीवन, सदाचार, आणि हरिनामस्मरणाच्या महत्त्वावर आहे.

✍️ अभंग (मूळ):
"गांजा भांग अफू घेऊ नका सुरा।
दारिद्र संसार आणात ते॥"

📖 अर्थ व विवेचन:
या कडव्यात संत सेना महाराज व्यसनांच्या दुष्परिणामांबद्दल स्पष्टपणे चेतावणी देतात. गांजा, भांग, अफू, आणि सुरा (दारू) हे शरीर आणि मनासाठी घातक आहेत. या व्यसनांच्या आहारी गेलेल्या व्यक्तींचा संसार उद्वस्त होतो आणि घरात दारिद्र्य येते.

गांजा, भांग, अफू, सुरा – ही सर्व नशा देणारी द्रव्ये असून ती विवेकशक्ती नष्ट करतात.

दारिद्र संसार आणात – हे पदार्थ वैयक्तिक आणि कौटुंबिक अध:पतनाचे कारण बनतात.

📌 उदाहरण: व्यसनाधीन व्यक्ती कौटुंबिक जबाबदाऱ्या विसरते, उत्पन्न व्यसनात खर्चते, त्यामुळे कर्जबाजारी होतो आणि संसार उध्वस्त होतो.

"रांडबाजी आणि खेळू नका जुगार।
भांडण बाजार दुष्ट वाणी ॥"

📖 अर्थ व विवेचन:
संत सेना महाराज अश्लीलता, जुगार, भांडण-तंटा आणि दुष्ट भाषेपासून दूर राहण्याचा उपदेश देतात.

रांडबाजी – म्हणजे अनैतिक लैंगिक संबंध. ते समाज आणि कुटुंब यांचे विघटन करतात.

जुगार – आर्थिक बिघाड आणि मानसिक अस्थिरतेचे कारण.

भांडण, बाजार, दुष्ट वाणी – नकारात्मक वातावरण निर्माण करतात व मनाचे संतुलन ढासळते.

📌 उदाहरण: अशा गोष्टींमध्ये अडकलेले लोक आपली प्रतिष्ठा गमावतात व एकटे पडतात.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-12.05.2025-सोमवार.
===========================================