संत सेना महाराज-2

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                           ------------

          संत सेना महाराज-

**२) "वस्ती केली काहे तीरी।
पुढे शोभे त्रिपुरारी।"**

भावार्थ:
ज्यांनी नदीच्या काठावर आपले वास्तव्य केले (अर्थात संत सोपानदेव), त्यांच्या पुढे स्वतः त्रिपुरारी (भगवान शिव) शोभतो, म्हणजे त्यांनाही नम्र होतो.

विस्तृत विवेचन:
सोपानदेवांनी पवित्र नदीच्या किनारी साधनास्थान केले होते. पण त्या साधनास्थानाची उंची इतकी होती की, त्या ठिकाणी देवतादेखील त्यांच्या चरणांशी झुकतात. त्रिपुरारी म्हणजे भगवान शिव – त्रिलोकांचा संहार करणारा, तोही या संताच्या चरणांशी नम्र होतो, हे त्यांच्या आत्मतेजेचे वर्णन आहे.

उदाहरण:
संत ज्ञानेश्वरांना जसे विठोबा साक्षात भेटतो, तसेच संत सोपानदेवांपुढे साक्षात महादेवही झुकतो.

**३) "सोपानदेव सोपानदेव।
नाही भय काळाचे।"**

भावार्थ:
ज्यांनी सोपानदेवांचे स्मरण केले, त्यांना काळाचे (मृत्यूचे) भय राहत नाही.

विस्तृत विवेचन:
काळ म्हणजे मृत्यू, शेवट. पण जो संतांच्या चरणांशी जडतो, त्याला मृत्यूचे भय राहत नाही कारण संत हे जन्ममृत्यूच्या पलीकडचे आहेत. सोपानदेव हे आत्मज्ञानाचे प्रतीक असून त्यांच्या स्मरणाने मृत्यूकडे जाणारे भय संपते आणि आत्मा मुक्तीच्या वाटेवर जातो.

उदाहरण:
गीतेत श्रीकृष्ण सांगतात – "मां अनुयायो मोक्ष्यसे अशुभात" – त्याचप्रमाणे संत सोपानदेवांचे अनुसरण हेच मोक्षमार्ग आहे.

**४) "सोपान चरणी ठेऊनि माया।
सेना होय विनविता।"**

भावार्थ:
संत सोपानदेवांच्या चरणांशी माया ठेवून, सेना (म्हणजेच संत सेना महाराज) विनंती करीत आहेत.

विस्तृत विवेचन:
येथे "माया ठेवणे" म्हणजे अहंकार, आसक्ती, विषयभोग या सर्वांचा त्याग करून संपूर्ण समर्पणभावाने चरणी लीन होणे. संत सेना महाराज विनवणी करतात की, हे सोपानदेवा, तुझ्या चरणांशी मी माझे सर्व काही अर्पण करतो. या विनवणीमध्ये भक्ती, नम्रता आणि शरणागतीचा भाव आहे.

✦ समारोप (निष्कर्ष):
या अभंगातून आपल्याला हे समजते की संतांचे स्मरण, त्यांच्या जीवनाचे अनुकरण, आणि त्यांच्या चरणी समर्पण हेच खरे साधन आहे. संत हीच परमेश्वराची सजीव मूर्ती आहेत. सोपानदेवांच्या स्मरणाने मृत्यूचे भय नाहीसे होते, जीवन शुद्ध होते, आणि माया (आसक्ती) दूर होते.

🌷 शिकवण व तात्पर्य:
संत स्मरण हे मोक्षप्राप्तीचा मार्ग आहे.

फक्त नामस्मरणानेही जन्ममरणाचे चक्र थांबते.

संतांच्या चरणी समर्पण केल्याने माया, अहंकार यांचा नाश होतो.

संत हे परमेश्वरासारखेच पूज्य आणि मार्गदर्शक आहेत.

सासवड माहात्म्य सांगताना सोपानदेवांच्या समाधीचे दर्शन घेतल्यास काळाचे भय वाटणार नाही. हे मोठेपण सेनाजी स्पष्ट करतात.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-16.05.2025-शुक्रवार.
===========================================