संत सेना महाराज-2

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

          संत सेना महाराज-

"तब कंधा टूटो तेल बढोवो, हुइगो साँझ सबेरा ।
देता हो सो दे मेरे भाई, आई घरकी बेरा।"

शब्दशः अर्थ:
जेव्हा खांदा तुटतो, तेव्हा लोक तेल वाढवतात. संध्या आणि सकाळ गोंधळलेली आहे.

भाऊ, देणार असशील तर दे – कारण घरी जाण्याची वेळ आली आहे.

भावार्थ आणि विवेचन:
"कंधा तुटणं" म्हणजे मृत्यू, "तेल वाढवणं" म्हणजे अंतिम संस्काराच्या गोष्टी. मृत्यू वेळेसच जर काहीतरी देण्याचा विचार करणार असशील, तर ती वेळच गेली आहे. घर म्हणजे आत्म्याचं घर, परमेश्वराकडे परतणं. तो क्षण आलेला आहे, म्हणून आता देणं व्यर्थ आहे.

उदाहरण: माणूस मृत्यूनंतर दान करत असेल, पण जिवंतपणी त्याने काहीच पुण्य केलं नसेल तर त्याला ते उपयोगी नाही.

"तब चिमटा नहरन, और कतरनी दरपन साहेब तेरा ।
सेना भगत मुजरे को आये, आदि वन्तके चेरा ॥"

शब्दशः अर्थ:
तेव्हा चिमटा, नहरन (कात्री), आणि कतरनी — हे सर्व परमेश्वराचे साधन आहेत.

संत सेना भगत परमेश्वराच्या चरणी उपस्थित आहेत, जे आद्य व अंत दोन्हीचा स्वामी आहे.

भावार्थ आणि विवेचन:
संत सेना महाराज स्वतः दरजी होते, त्यामुळे त्यांच्या भाषेत चिमटा, कातर, नहरन ही त्यांची कर्मजीवनाशी संबंधित साधने आहेत. पण त्यांनी त्यांचा व्यवसायसुद्धा ईश्वरभक्तीत वाहिला. ते म्हणतात की ही सर्व साधने ईश्वराची सेवा करतात. तोच प्रारंभ आहे, तोच अंत आहे. मी त्याच्या चरणी सेवा करतो.

उदाहरण: एखाद्या न्हाव्याने विठोबाच्या मूर्तीला केस कापताना भक्तिभाव ठेवला, तसा सेनांचा शिलाईकामात विठोबा होता.

समारोप व निष्कर्ष:
संत सेना महाराजांचा हा अभंग हे सांगतो की खोटी कर्मकांडं, शरीरावर गर्व, बाह्य शुद्धता — हे सगळं व्यर्थ आहे जर अंतःकरण शुद्ध नसेल. भगवंतप्रेम, भक्ती, आणि सेवाभाव हाच खरा धर्म आहे.

मुख्य संदेश:
भक्ती ही कर्माच्या आडून नव्हे, तर हृदयातून यायला हवी.

समाजातील आडअंधश्रद्धा आणि कर्मठता सोडावी.

भक्ती ही केवळ उच्चवर्णीयांची मक्तेदारी नाही.

प्रत्यक्ष काम करून (जसं कि दरजीचं काम), देवाची सेवा करता येते.

संत सेनाजी म्हणतात, 'रामनाम घेणारा मी तुमचा न्हावी आहे. कातड्याचा वस्तरा चामड्यात बांधून चामड्यावर चालविला आहे. कातडेच कातड्याकडून मुंडन करविते. हे रहस्य माझ्या मनाने ओळखले आहे. यानंतर मान (खांदा) मोडला, तेल चोळले. या सर्व कामातच संध्याकाळ झाली. बाबारे, जे द्यायचे असेल ते दे. आता घरी जाण्याची वेळ झाली आहे. तेव्हा चिमटा, नराणी, कातर व तुझा आरसा घेऊन सेना भक्त आदि-अंती तुझा दास मुजरा करावयास आला आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-20.05.2025-मंगळवार.
===========================================