संत सेना महाराज-

[Atul Kaviraje]

                           "संत चरित्र"
                          ------------

          संत सेना महाराज-

     "तुम्ही करा कृपादान। येइन धावून पाया पे ॥

     घेईन संताचे भेटी। सांगेन सुखचिये गोष्टी॥

     जैसे माते पाशी बाळ। सांगे जीवीचे सकळ ॥

     सेना म्हणे हरे ताप। मायबाप देखुनि।"

(सेनामहाराज अ० क्र० ८०)

संत सेना महाराज यांच्या अभंगाचे सखोल भावार्थ, प्रत्येक कडव्याचा अर्थ, आणि संपूर्ण मराठीत विस्तृत व प्रदीर्घ विवेचन खाली दिले आहे — आरंभ, समारोप, निष्कर्ष व उदाहरणांसहित:

✨ अभंग –

"तुम्ही करा कृपादान। येइन धावून पाया पे॥
घेईन संताचे भेटी। सांगेन सुखचिये गोष्टी॥
जैसे माते पाशी बाळ। सांगे जीवीचे सकळ ॥
सेना म्हणे हरे ताप। मायबाप देखुनि॥"

🔰 आरंभ (प्रस्तावना):
संत सेना महाराज हे संत परंपरेतील एक अत्यंत भक्तिपर, निष्कलंक आणि सेवाभावी संत होते. ते एक वीतवर्णी, रजक (धोबी) समाजातील असूनही अत्यंत उच्च आध्यात्मिक पातळीवर पोहोचलेले संत होते. त्यांनी आपल्या अनुभवांमधून, ईश्वरभक्तीची उत्कटता, संतांचे महत्व आणि भक्तीतील निरपेक्ष प्रेम या भावनांचा अतिशय सरळ, ओघवत्या आणि हृदयस्पर्शी भाषेत अभंगांद्वारे प्रकट केला.

📜 प्रत्येक कडव्याचे अर्थ व सखोल विवेचन:

🔹 "तुम्ही करा कृपादान। येइन धावून पाया पे॥"
शब्दशः अर्थ:
'हे माझ्या प्रभू, तुम्ही फक्त कृपादान करा – म्हणजे तुमची कृपा दाखवा – मी धावत येईन तुमच्या पायावर लीन होण्यासाठी.'

भावार्थ व विवेचन:

या ओळीत भक्ताची ईश्वरावर असणारी उत्कट तळमळ आणि प्रेम व्यक्त होते. संत सेना महाराज सांगतात की, प्रभु फक्त कृपा दाखवा – भक्त स्वतः धावत येईल. या ठिकाणी भक्ताच्या आत्मसमर्पणाची भावना आहे. त्याला काहीही हवं नाही, फक्त प्रभूची कृपा आणि चरणस्पर्श मिळावा, हीच त्याची सर्वांत मोठी अपेक्षा आहे.
उदाहरण: जणू आईने फक्त हाका मारली की बाळ धावत येतं, तसं भक्त धावत येतो – काही संदेह नाही.

🔹 "घेईन संताचे भेटी। सांगेन सुखचिये गोष्टी॥"
शब्दशः अर्थ:
'मी संतांची भेट घेईन आणि त्यांच्या संगतीत सुखदायक गोष्टी बोलेन/ऐकेन.'

भावार्थ व विवेचन:

संत सेना इथे स्पष्ट करतात की, संतसंग ही खरी आध्यात्मिक संपत्ती आहे. संतांच्या भेटी म्हणजे आत्मिक सुखदायी अनुभव – कारण संत हे ईश्वराचे प्रतिनिधी असतात. त्यांच्या संगतीत राहणे म्हणजेच चैतन्याशी, आनंदाशी, आणि शांततेशी साक्षात्कार होणे.
संतांच्या गोष्टी म्हणजे परमार्थ, भक्ती, वैराग्य आणि प्रेम – या गोष्टी मनाला शांती आणि समाधान देतात.
उदाहरण: उगाचच लोक गप्पा मारतात त्या तात्कालिक असतात, पण संताच्या गोष्टी मन, बुद्धी आणि आत्म्याला स्पर्श करणाऱ्या असतात.

🔹 "जैसे माते पाशी बाळ। सांगे जीवीचे सकळ ॥"
शब्दशः अर्थ:
'जसं बाळ आपल्या आईजवळ जाऊन मनातलं सगळं सांगतं, तसं मी प्रभूला मन मोकळं करून सगळं सांगेन.'

भावार्थ व विवेचन:

बाळाला आईजवळ काही लपवावं लागत नाही – तसं भक्तालाही परमेश्वराजवळ संकोच नसतो. भक्त आपल्या प्रभूशी पूर्णपणे प्रामाणिक असतो.
या ओळीत भक्ताच्या निर्मळ, निरागस, नि:स्पृह भावनेचा उल्लेख आहे. जशी बाळाची आई त्याच्या अश्रूंमधूनही त्याचं दुःख ओळखते, तसंच प्रभू सुद्धा भक्ताचे अंत:करण समजून घेतो.
उदाहरण: एक बालक आपल्या आईजवळ भीती, वेदना, भूक, प्रेम सगळं मोकळं सांगतो – त्या प्रकारची आत्मीयता भक्ताला प्रभूकडे वाटते.

🔹 "सेना म्हणे हरे ताप। मायबाप देखुनि॥"
शब्दशः अर्थ:
'सेना म्हणतो, सगळा ताप, दुःख, चिंता नाहीशी झाली – कारण मला माझे मायबापरूप ईश्वर भेटले.'

भावार्थ व विवेचन:

ही शेवटची ओळ म्हणजे संपूर्ण अभंगाचा निष्कर्ष आहे – भक्ताला जेव्हा देव प्राप्त होतो, त्याच्या कृपेची जाणीव होते, तेव्हा त्याच्या सर्व शोक, व्यथा, यातना नष्ट होतात.
'मायबाप' म्हणजे अत्यंत स्नेह, संरक्षण, आणि आधार देणारी भूमिका. भक्त ईश्वराला फक्त पूज्य मानत नाही, तर आई-वडिलांप्रमाणे प्रेम करणारा, आपल्या दुःखात सहभागी होणारा – असा अनुभवतो.
उदाहरण: जसं एक अनाथ पोरकं मूल मायबाप भेटल्यावर सुरक्षित वाटतं, तसं भक्त प्रभूच्या सान्निध्यात दुःखमुक्त होतो.

✅ समारोप व निष्कर्ष:
हा अभंग हे भक्तीतील नात्याचं अगदी कोरडं नसलेलं, तर ओलसर, प्रेमळ, जीवात्म्याचं गाणं आहे. संत सेना महाराज सांगतात की, ईश्वर प्राप्तीसाठी मोठं तप नको – फक्त प्रामाणिक भक्ती आणि कृपा पाहिजे. संतसंग, प्रार्थना, आत्मसमर्पण, आणि सहजतेनं प्रभूकडे मोकळेपणानं बोलणं – यामुळेच भक्त दुःखमुक्त होतो.

🌸 मुख्य शिका / मूल्य:
ईश्वरप्राप्तीची गुरुकिल्ली म्हणजे नम्रता, प्रामाणिकता, व आत्मसमर्पण.

संतसंग म्हणजे परमानंदाचा अनुभव.

भक्ती म्हणजे बालकासारखी प्रामाणिकता.

भक्त आणि ईश्वराचं नातं हे फक्त भक्तगित नव्हे, तर एक भावनिक, हळवं आणि आधारभूत नातं आहे.

हे विठ्ठला मी सतत तुमच्या चरणाशी धाव घेईन. कृपा करून माझी साधु संतांशी गाठ-भेट घालून द्या. मी त्याची भेट घेईन. जसे लहानगे आपल्या मातेपाशी मनातले सारे सांगून टाकते. त्यांच्याशी सुखाच्या गोष्टी करीन. संत हेच खरे माझे मायबाप. त्यांच्या दर्शनाने सारे दुःख हलके होईल.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.06.2025-बुधवार.
===========================================